Radio Kraków

Państwo filozofów


RSS Spotify Google Podcast

Program popularyzujący historię filozofii, pokazujący związki myśli filozoficznej z życiem codziennym i współczesną kulturą. Punktem wyjścia do każdego z odcinków cyklu będzie znana i popularna filozoficzna sentencja bądź filozoficzne pojęcie (np. "Niebo gwiaździste nade mną", "Myślę, więc jestem", "Filozofowanie młotem", "Idziesz do kobiety, nie zapomnij bicza", "O czym nie można mówić, o tym trzeba milczeć", "Słońce jest nowe co dnia", "Człowiek jest miara wszystkich rzeczy"). Sentencja będzie pretekstem do dyskusji o dzisiejszych relacjach społecznych, recepcji myśli filozoficznej i współczesnej roli "filozofowania", czyli umiłowania mądrości.

Podcasty

"Annie Hall". Rzecz o obsesji śmierci, niemożliwości miłości i anhedonii

Historia jakich wiele. Jest ona, jest i on. Poznają się przez przypadek. Postanawiają spróbować ułożyć sobie razem życie. Później się rozchodzą, by znów się zejść. Ostatecznie każde idzie w swoją stronę. Ona jest początkującą piosenkarką, on jest komikiem i nowojorskim intelektualistą. W "Państwie filozofów" film Woody'ego Allena z 1977 roku - ANNIE HALL. Mimo że to komedia, podyskutujemy o obsesji śmierci, niemożliwości miłości i anhedonii (taki miał być pierwotny tytuł tego filmu), czyli niezdolność do przeżywania przyjemności. Zapraszają prof. filozofii Joanna Hańderek i Piotr Jędrzejewski.

Trzy billboardy za Ebbing i oko za oko, ząb za ząb.

Ta prowokacja będzie mieć swoje konsekwencje. Wie o tym Mildred i wcale się nie boi. To ona przy drodze prowadzącej do amerykańskiego miasteczka Ebbing w stanie Missouri wynajmuje trzy billboardy. Postanawia na nich zapytać lokalnego szeryfa policji, dlaczego nadal nie wiadomo, kto zgwałcił i zamordował jej córkę?

W "Państwie filozofów" film z 2017 roku "Trzy billboardy za Ebbing, Missouri". Scenariusz i reżyseria Martin McDonagh.

"Gniew krzewi większy gniew". Czy rzeczywiście? Profesor filozofii Joanna Hańderek chce porozmawiać o wściekłości i zemście, o milczeniu, cierpieniu, sprawiedliwości i zasadzie "Oko za oko, ząb za ząb".

"Z was się śmieję! Z was! Elita!". W "Państwie filozofów" o Dyzmie w każdym z nas

"Z was się śmieję! Z was! Elita! Otóż oświadczam wam, że wasz mąż stanu, wasz Cincinnatus, wasz wielki człowiek, wasz Nikodem Dyzma, to zwykły oszust, co was za nos wodzi, to sprytny łajdak, fałszerz i jednocześnie kompletny kretyn!" Taką diagnozą kończy się "Kariera Nikodema Dyzmy". W "Państwie filozofów" powieść Tadeusza Dołęgi Mostowicza i serial z lat 80. ubiegłego wieku (Roman Wilhelmi mistrz).

Razem z prof. filozofii Joanną Hańderek ruszymy do międzywojennej Polski, choć Dyzmów ci u nas dostatek, także w naszych czasach.
Będzie o Dyzmie w każdym z nas. Podyskutujemy o demokracji i dyktaturze, o tym kto ma rządzić i jak?
Pojawią się: John Stuard Mill, Thomas Hobbes i ironistka Richard Rorty.
"Państwo filozofów" to program popularyzujący historię filozofii, pokazujący związki myśli filozoficznej z życiem codziennym i współczesną kulturą. W każdą sobotę o 10.05.

Kometa, Muminki i filozofia.

Nadchodzi katastrofa. Do ziemi zbliża się kometa. Jest prawdziwe niebezpieczeństwo, że znany świat przestanie istnieć. Żyjące na planecie stworzenia bardzo rożnie podchodzą do zagrożenia i w tej różnorodności jest coś bardzo ludzkiego.

W „Państwie filozofów” głęboko filozoficzna „Kometa nad Doliną Muminków” Tove Jansson.

NIECH MOC BĘDZIE Z WAMI !!!

Dawno, dawno temu w odległej galaktyce... tak się to wszystko zaczęło. W 1977 roku na ekrany wszedł film, który zmienił światowe kino, mimo oskarżeń o naiwność, prostotę i płytkość bohaterów.

Nic nie mogło tego zatrzymać - świat oszalał, przynajmniej w sporej części, na punkcie rycerzy Jedi, świetlnych mieczy, Hana Solo, Chewbacci, księżniczki Lei, Luke'a Skywalker'a, robotów R2-D2 i C-3PO i najbardziej czarnego z czarnych charakterów - Lorda Vadera

Śladów ziemskiej filozofii, wierzeń i mitów będziemy szukać w "Gwiezdnych wojnach - Nowa nadzieja". To część pierwsza, jeśli chodzi o rok powstania i czwarta patrząc na losy bohaterów.

Prowadzić nas będzie pytanie zadane przez Obi-Wan Kenobi'ego: Kto jest większym głupcem: sam głupiec, czy głupiec, który za nim podąża?

"Róż to piękno, róż to mądrość, róż to szczęście, róż to luz".

Co zostało ze słów oburzenia amerykańskich feministek, ponad 60 lat po debiucie lalki, która stała się pop-ikoną. Ciekawe, że Kena nikt nie oskarżał o wywoływanie kompleksów. W "Państwie filozofów" film Grety Gerwig - BARBIE. Kasowy hit 2023 roku.

Z profesor filozofii Joanną Hańderek rozmawiamy o warunkowaniu, modelowaniu, seksualizacji, konsumpcjonizmie i o dziewczynkach rozbijających w szale lalki przypominające niemowlaki.

Lektura uzupełniająca: Simone de Beauvoir - "Pamiętnik statecznej panienki"

Monolit i odyseja kosmiczna.

MONOLIT - pierwszy odkryty przez ludzkość dowód na istnienie obcych cywilizacji. W "Państwie filozofów" proponuję eksperyment myślowy za Arthurem C. Clarke'm - "jak świat zareaguje, gdy wszyscy o monolicie usłyszą? Polityczne i społeczne skutki mogą być poważne. Każdy inteligentny człowiek, zdolny patrzeć dalej niż czubek własnego nosa, odczuje zmianę filozofii, systemu wartości, samego podejścia do życia."

Czy odnalezienie śladów obcych zmieni cokolwiek na Błękitnej Planecie? Profesor filozofii Joanna Hańderek trochę umyka przed odpowiedzią. Być może dlatego, że film Stanleya Kubricka "2001: Odyseja kosmiczna"(1968 r.) nie przypadł jej do gustu. Spróbujemy mimo wszystko nawiązać kontaktu z innymi inteligentnymi istotami. Będzie też o idei postępu, która może obrócić się przeciwko mieszkańcom Ziemi.

Zgwałcona miłość dawno temu w Ameryce.

Pozwolę sobie na osobiste wyznanie. To jedna z najbardziej smutnych opowieści o braterstwie krwi, męskiej przyjaźni, zdradzie i niespełnionej miłości, którą trzeba było zgwałcić i zniszczyć. Profesor filozofii Joanna Hańderek oczywiście się z tym nie zgadza. Dorzuca, że to film o bandziorach, mordercach i gloryfikowaniu przemocy.

W "Państwie filozofów" film Sergio Leone "Dawno temu w Ameryce" (1984).

Porozmawiamy o gangsterskiej mitologi, kłamstwie u Platona i Arystotelesa oraz o czasie, który jak w tym filmie, nie płynie w jednym kierunku

Don Juan w dresie

W"Państwie filozofów" opowieść o drodze, poszukiwaniu syna i o Don Juanie w dresie.

Przyzwyczailiśmy się, że podróż zmienia człowieka. Jeżeli bohater wyrusza w podróż, to zwykle wraca odmieniony, inny, mądrzejszy. Ale nie u Jima Jarmuscha i nie w filmie "Broken flowers".

Oddamy się niedocenianej nudzie, a prowadzić nas będzie jedyna złota myśl, wypowiedziana przez Dona Johnstona (Bill Murray), głównego bohatera filmu: "Przeszłość już za nami - to pewne. Przyszłość jeszcze nie nadeszła. Zatem, istnieje tylko to co tu i teraz, w tej chwili. To tyle".

Nie przeminęło z wiatrem?

W "Państwie filozofów" - film legenda i wzór melodramatu. Najpierw była powieść Margaret Mitchell, wydana w 1936 roku. Trzy lata później na ekrany kin weszła epopeja - "Przeminęło z wiatrem".

Razem z prof. filozofii Joanną Hańderek wyruszamy w czasy amerykańskiej wojny secesyjnej, plantacji bawełny i wielkich namiętności.

Podyskutujemy o rasizmie, segregacji i stereotypie "dobrego niewolnika". Pojawi się Georg Hegel i jego analiza stosunku pana i niewolnika, a także Gayatri Chakravorty Spivak piszącą o postkolonializmie.

Terminator i Dzień Sądu.

Dzień Sądu już się wydarzył. Stworzona przez człowieka sztuczna inteligencja - Skynet - zyskała samoświadomość i uznała ludzkość za zagrożenie. Zdecydowała o eksterminacji Homo sapiens doprowadzając do nuklearnej zagłady.

W "Państwie filozofów" wchodzimy do świata Terminatorów. Pierwszy film z serii, miał premierę w 1984 roku. Reżyserem był James Cameron, a cyborga T-800 model 101 -- zagrał Arnold Schwarzenegger. W Polsce ten film nosił tytuł "Elektroniczny morderca".

Zapraszamy do uniwersum, w którym podróże w czasie są możliwe, trwa walka maszyn z ludźmi, a teraźniejszość i przyszłość jest bardzo niepewna.

Prof. filozofii Joanna Hańderek spróbuje odpowiedzieć na pytanie: czy współczesna filozofia ma jeszcze moc opisu świata i czy nadąża za nauką i technologią? Jedno nazwisko jest tu ważne - Raymond Kurzweil, futurolog i trans-humanista.

Hannibal - Kanibal i milczenie owiec.

"Ktoś ze spisu ludności próbował mnie kiedyś przetestować. Zjadłem jego wątrobę z fasolą bobową i niezłym chianti". Potwór i psychopata doskonały, potrafiący wniknąć do ludzkiej świadomości. Specjaliści nie maja nazwy na to, kim jest. Gdy odgryzał pielęgniarce język, jego puls nie podniósł się powyżej 85-u.

Książka "Milczenie owiec" Thomasa Harrisa ukazała się w 1988 roku. Trzy lata później Jonathan Demme nakręcił film pod tym samym tytułem.

W "Państwie filozofów" - Hannibal - Kanibal. Zapraszamy na spotkanie ze złem, Paulem Ricoeur'em i jego "Symboliką zła" i nadczłowiekiem Friedricha Nietzsche'go. Spróbujemy odpowiedzieć na pytanie: dlaczego Lecter uwodzi i przyciąga?

Koleś, czyli Big Lebowski.

"Dobrze wiedzieć, że gdzieś tam jest Koleś. Wyluzowany za nas wszystkich”. To nie jest bohater, do którego przyzwyczaiło nas kino.

To najbardziej leniwy mężczyzna w Los Angeles. Nie używa nazwiska. Nie stara się niczego osiągnąć, nie walczy o pieniądze, lepszy samochód, czy dom. W wyścigu szczurów nie bierze udziału. Uwielbia grę w kręgle, swoich kumpli, wieczorną kąpiel w wannie i skręta. Nieudacznik, frajer, autsajder, a może ukryte marzenie każdego z nas? W końcu Koleś jest szczęśliwy.

W "Państwie filozofów" film braci Coen - BIG LEBOWSKI. Prof. filozofii Joanna Hańderek zaprasza do dyskusji o czystym trwaniu i czystej świadomości, nieskażonej kulturowymi oczekiwaniami. Będzie trochę o fenomenologii Edmunda Husserla i o "Czowieku jednowymiarowym" Herbarta Marcuse'a.

Pojawi się oczywiście artystka waginalna, nihiliści w lateksach i dywan idealnie pasujący do wnętrza

Lepiej być nie może, a może jednak?

Co może zmienić kogoś, kto kocha tylko siebie, narcyza i gbura? To oczywiście miłość, silniejsza niż miłość własna.

W "Państwie filozofów" film LEPIEJ BYĆ NIE MOŻE (Oskary dla Helen Hunt i Jacka Nicholsona) i rozmowa o egoizmie i sympatii.

Prof. filozofii Joanna Hańderek do dyskusji wprowadzi niemieckiego filozofa indywidualizmu Maxa Stirnera i Szkota Davida Hume'a, który przyglądał się nie tylko ludzkim emocjom. Nie zabraknie opowieści o przytomnym byciu w świecie ( Martin Heidegger) i stereotypach, które ciężko pokonać.

Homo sapiens w wehikule czasu.

Podróżnik w czasie wyrusza w drogę i dociera do 802 701 roku. Na Ziemi wśród pięknej przyrody (nie ma komarów i kleszczy) żyją Elojowie, a pod powierzchnią, w sieci podziemnych korytarzy i jaskiń - Morlokowie. Wszyscy są potomkami znanego nam gatunku Homo sapiens.

W "Państwie filozofów" jedna z najważniejszych powieści science fiction -- WEHIKUŁ CZASU - Herberta George’a Wellsa.

Książka została wydana po raz pierwszy w 1895 roku. Trzydzieści sześć lat wcześniej ukazała się praca Karola Darwina "O powstawaniu gatunków."

Jak Wells przyswoił sobie nauki Darwina? Podyskutujemy o tym z prof. filozofii Joanną Hańderek. Będzie też o idei postępu, XIX-wiecznych lękach związanych z rozwojem techniki i o ludziach przyszłości.

12 gniewnych ludzi i życie człowieka.

Teraz waszym obowiązkiem jest oddzielić prawdę od fikcji. Jeden człowiek nie żyje, decydujemy o życiu drugiego - mówi sędzia oddając sprawę w ręce przysięgłych, którzy jednogłośnie muszą zdecydować o winie albo niewinności chłopaka ze slumsów.

Jest najgorętszy dzień w roku, w pokoju obrad nie ma klimatyzacji. Prawie wszyscy w nim zebrani są przekonani, że młody człowiek zabił ojca brutalnie i z premedytacją. Prawie wszyscy. Wyłamuje się przysięgły z numerem 8.

W "Państwie filozofów" - 12 GNIEWNYCH LUDZI - film Sidneya Lumeta z 1957 roku.

Z prof. filozofii Joanną Hańderek porozmawiamy o odwadze przeciwstawienia się większości, uprzedzeniach, odpowiedzialności i sprawiedliwych wyrokach.

Wiedźmy i jeździec bez głowy.

- W co wierzysz? - zapytała Katrina (Christina Ricci)

- W potęgę rozumu, skutek i przyczynę. To niefortunne, że ja - racjonalista - muszę się tu zmierzyć ze światem duchów - odpowiedział Ichabod Crane (Johnny Depp)

To w małym zapomnianym miasteczku Sleepy Hollow, walkę stoczy rozum i moce nadprzyrodzone, nauka zderzy się z wiarą, a oświecenie z romantyzmem.

W "Państwie filozofów" - JEŹDZIEC BEZ GŁOWY - horror Tima Burtona z 1999 roku. Prof. filozofii Joanna Hańderek uważa, że wiedźmy rządzą.

Kobiety, taniec i Grek Zorba.

Nieposkromiona chęć życia, prawdziwy głód smakowania wszystkiego, co życie ze sobą niesie. Z drugiej strony dystans, niemoc, brak radości i intelektualne zmęczenie.

Skrzynie z książkami kontra perski instrument - santuri. W "Państwie filozofów" - Grek Zorba.

Powieść Nikosa Kazandzakisa została wydana w 1946. Film w reżyserii Mihalisa Kakogiannisa miał premierę w 1964 roku.

Życiową filozofię Zorby można sprowadzić do stwierdzenia... ciesz się chwilą, bo życie jest jedno i do tego wszystkiego bardzo krótkie. Ale to za mało.

Z prof. filozofii Joanna Hańderek podyskutujemy o żywiole apollińskim i dionizyjskim, o tańcu jako sposobie na rozpacz i oczywiście o kobietach.

Wielkie żarcie i niestrawność.

Nikt tutaj nie zachowuje umiaru. Żaden z czterech bohaterów, nie kieruje się zasadą "średniej miary, którą określa rozum". Arystoteles byłby zniesmaczony.

W "Państwie filozofów" WIELKIE ŻARCIE film Marco Ferreri'ego z 1973 roku. Będzie nadmiar, aż do niestrawności i uleganie namiętnościom, aż do utraty przytomności.

Prof. filozofii Joanna Hańderek przy okazji dyskusji o hedonizmie i absurdzie, chce dorzucić opowieść o biedzie Petera Singera - "Życie, które możesz ocalić".

Plaga samotności w rodzinie Buendia.

W "Państwie filozofów" o plagach, magii, przeznaczeniu i samotności.

"Jego jedyne szczęśliwe momenty od tego odległego popołudnia, kiedy ojciec zabrał go, by mu pokazać lód, minęły w warsztacie złotniczym, gdzie spędzał czas na robieniu złotych rybek. Musiał zorganizować trzydzieści dwie wojny, musiał pogwałcić swoje pakty ze śmiercią i tarzać się jak wieprz w gnojowisku sławy, aby odkryć, prawie z czterdziestoletnim opóźnieniem, przywileje życia prostego."

Czytamy "Sto lat samotności" Gabriela Garcii Marqueza. Prof. filozofii Joanna Hańderek postanowiła do Macondo wprowadzić Giambattiste Vico, włoskiego filozofa, który podzielił dzieje ludzkości na trzy epoki: bogów, bohaterów i ludzi.