Radio Kraków
RK Podcasty Państwo filozofów

Państwo filozofów


RSS Spotify Google Podcast

Słyszysz Platon, Hegel, Heidegger, Sartre, Kant i uciekasz jak najdalej? Nie bój się filozofii, bo ona jest o Tobie. Nie tylko akademicy rozważają, zwykli ludzie też, przecież w końcu wszyscy jesteśmy myśleniem.

W Państwie Filozofów zajmujemy się właśnie tym – myśleniem. Sięgamy wysoko, ale z bohaterami, których dobrze znacie. Czy Big Lebowski był filozofem albo Lady Makbet? Świnie z „Folwarku zwierzęcego”? Śmierć z „Ósmej pieczęci”? Oczywiście. A czy „Gwiezdne wojny” to traktat o wartościach, przeznaczeniu i dokonywaniu wyborów? Nie inaczej. Muminki? Czysta filozofia.

Każdy odcinek ma innego bohatera, inną sentencję – to zawsze punkt wyjścia do rozważań o codzienności, czasem niecodzienności. O sobie, relacjach z innymi i światem, o braku i nadmiarze, dobru i złu. I o tym, jak stare przeplata się z nowym i gdzie w tym wszystkim jesteśmy my.

Nie bójcie się filozofii. I pamiętajcie, że kiedy myślimy, wszyscy jesteśmy z „odległej galaktyki”.

Podcasty

"Świat według Garpa" - seksualnie podejrzana matka, pytający o ojca syn

„Moja matka była typem samotniczki. Moja matka nie bawi się w szczegóły. Moja matka nie była naturą romantyczną” - napisał o swojej matce Garp. Tymczasem sama Jenny Fields w swojej autobiografii napisała: „Chciałam pracować i chciałam żyć samotnie. Zyskałam w ten sposób opinię seksualnie podejrzanej. A poza tym chciałam mieć dziecko, nie dzieląc z nikim swojego ciała ani życia. I to też czyniło mnie seksualnie podejrzaną”. Biorąc pod uwagę, że mamy lata 40., zachowanie pielęgniarki Jenny mogło budzić niepokój w amerykańskim społeczeństwie klasy średniej. W „Państwie Filozofów” „Świat według Garpa”. Powieść Johna Irvinga ukazała się w 1978 roku, kilka lat później George Roy Hill wyreżyserował film pod tym samym tytułem.

"Dziecko Rosemary" czyli szatan, który jest istotą działań, wielkim finałem

Nie znamy ludzi, którzy nas otaczają; nie znamy nawet najbliższych. Pewni nie możemy być nawet siebie. A jeśli do tego dojdzie cały zestaw nieprzewidzianych okoliczności, bądź czające się wszechmocne zło, świat zmienia się w horror, koszmar i szaleństwo. W Państwie Filozofów „Dziecko Rosemary” film Romana Polańskiego z 1968 roku.

"Dzikość serca" czyli pokręcony świat Davida Lyncha

Ten związek, ta miłość nie jest mile widziana przez matkę dziewczyny, która zrobi wszystko, żeby kochanków rozdzielić. Sailor, który w samoobronie zabił człowieka został ostrzeżony, by już nigdy nie kontaktował się z Lulu. Jeśli będzie inaczej, zginie. Kochankowie właściwie nie mają wyjścia, by zachować namiętność i uczucie muszą uciekać. W „Państwie Filozofów” mocno pokręcona opowieść Davida Lyncha „Dzikość serca”. Film z 1990 roku dostał Złotą Palmę na festiwalu w Cannes.

Czerw jako lęk pierwotny. "To czego się boimy, to coś pełzającego, podziemnego"

Kto ma przyprawę, ten ma władzę, nie tylko nad ludźmi, ale i nad czasem. Melanż to substancja pozwalająca przedłużyć życie, umożliwia także jasnowidzenie, co jest niezbędne w międzyplanetarnych podróżach. W "Państwie filozofów" powieść Franka Herberta – „Diuna”. Wydana została w 1965 roku. Ekranizowana przez Davida Lyncha i Denis'a Villeneuve'a.

Zapraszają Piotr Jędrzejewski i prof. filozofii Joanna Hańderek.

„Człowiek, taka dziwna istota". Dlaczego w najlepszym ze światów pojawia się zło?

Zło nie jest czymś abstrakcyjnym. Ma dwie twarze - Dicka i Perry’ego. To młodzi ludzie, którzy z zimną krwią mordują bezbronną rodzinę w Holcomb, gdzieś w amerykańskim Kansas. W "Państwie Filozofów" problem dobra i zła, zbrodni i kary. Sięgamy po literaturę faktu w wydaniu Trumana Capote - „Z zimną krwią”.

Metafizyka nie pozwalała nam zrozumieć zmysłów, ciała, wielu życia. Ale odarcie z metafizyki wcale nie oznacza, że zostaliśmy odarci z kultury, dalej mamy jakiś płaszczyk kulturowy. Człowiek nigdy nie jest nagi. A nawet jak jest, to i tak nosi kulturowe wzorce. To ciało, nad którym pochylają się śledczy i analizują… Jest taki moment wręcz skrępowania, bo można sobie uświadomić, że patrzymy na zwłoki kogoś, kto wcześniej żył. Kogoś, kogo być może znaliśmy, kogo widzieliśmy wcześniej jako istotę żywą. Nawet te zwłoki nie są nagie – mówi prof. Joanna Hańderek, filozofka (UJ).

"Dystrykt 9". Ile człowieka jest w człowieku?

Johannesburg, południowa Afryka, rok 1982. Nad miastem zawisa olbrzymi statek kosmiczny z wycieńczonymi przedstawicielami obcej cywilizacji. Władze tworzą dla nich strefę, a właściwie getto, wszystko po to, by nie dochodziło do kontaktu z ludźmi. Ponad 20 lat później zapada decyzja, by przenieść „krewetki”, jak mówią o nich ludzie, w inne miejsce. To zadanie dostaje urzędnik średniego szczebla Wikus van de Merwe. W „Państwie Filozofów” film „Dystrykt 9” Neilla Blomkampa z 2009 roku.

Czego uczy nas "Seksmisja?" Szowinizm działa w obie strony

Max i Albert poddają się eksperymentowi hibernacji. Jest 1991 rok, a oni budzą się w 2044. Kiedy spali, była wojna, w której użyto bomby M. To ona sprawiła, że mężczyźni wyginęli. W „Państwie Filozofów” film Juliusza Machulskiego z 1984 roku „Seksmisja”.

Rocky - rzecz o samokontroli, fair play i balansie

Kariery nigdy nie zrobił. Z dużym kłopotem pisze i czyta. Dorabia ściągając długi. Sam o sobie mówi, że jest nikim. I to przed nim stanie szansa walki o bokserskie mistrzostwo świata w wadze ciężkiej. W „Państwie Filozofów" film z 1976 roku”.

W "Państwie Filozofów" film "Rocky" z 1976 roku.

Czym jest jądro ciemności w "Jadrze ciemności"? Profesor filozofii: Zawsze tym samym - agresją wobec obcości

Piotr Jędrzejewski i Joanna Hańderek (prof. filozofii, UJ) rozmawiają o Conradowskim "Jądrze ciemności". Czym jest dziś?

"Faust". Sami dla siebie potrafimy być piekielni

Faust wyrasta z mitu myśliciela, który nie ma życia prywatnego, nie ma „zaplecza społecznego”. Nic nie robi, tylko się uczy i szuka prawdy. Nawet wina sobie nie wypije, żeby się zrelaksować z przyjaciółmi - opowiada prof. Joanna Hańderek, filozofka (UJ).

Co można zrobić, by poznać tajemnicę istnienia i stać się największym z ludzi podobnym do Boga? W romantycznym świecie można zaprzedać duszę diabłu. W ”Państwie Filozofów” dramat Johana Wolfganga Goethego - „Faust”. Zapraszają Piotr Jędrzejewski i prof. Joanna Hańderek.

"Zagadka nieśmiertelności". Czy śmierć można pokonać filozoficznie?

Kamień filozoficzny był przede wszystkim takim trochę magicznym eliksirem, który wszyscy alchemicy chcieli wyprodukować, żeby to, co jest podłe przekształcać w to, co jest szlachetne. To jest ta idea sublimacji. Więc z jednej strony niektórzy wierzyli, że będzie można uzyskać złoto, ale ten sam kamień filozoficzny, czyli ten sam eliksir, który pozwala na tę sublimację, był czasami traktowany jako Graal dający wieczność - opowiada prof. Joanna Hańderek, filozofka (UJ).

Czy prawa fizyki można przekroczyć? Świat wyobraźni, uniwersum popkultury, wierzeń i religii daje takie możliwości. W „Państwie Filozofów” o marzeniach i tęsknocie obecnej w kulturze od jej początków, o życiu po śmierci albo o życiu bez śmierci. Prowadzić nas będą losy pięknej wampirzycy Miriam, głównej bohaterki filmu „Zagadka nieśmiertelności”, filmu z 1983 roku w reżyserii Tony'ego Scotta.

"Wielkie nadzieje" i dickensowski niepokój

Odmieni życie sieroty mieszkającego na angielskiej wsi. Zanim jednak do tego dojdzie, małego chłopca o imieniu Pip czeka ciężkie życie w domu siostry i kowala Joe. I nawet jeśli z kowalem życie układa mu się znośnie, to siostra żyć mu nie daje. Wszystko to dzieje się w pobliżu moczarów i bagien, w skromnym domu, w drogach pełnych błota i smutnych krajobrazów. W Państwie Filozofów powieść Karola Dickensa „Wielkie nadzieje”. Przed nami wiktoriańska Anglia z szybko rozwijającym się Londynem i coraz większą przepaścią między biednymi bogaczami, między wielkimi oczekiwaniami jednych i drugich.

Przychodzi Lucyfer do Harry'ego Angela. Profesor filozofii: "Wszystko dzieje się poza dobrem"

Andre Malraux mówi, że gdyby nie było śmierci, nie byłoby religii. Odkąd człowiek odkrył śmierć i poczuł lęk przed nią, zaczął kombinować - jak tu znaleźć coś/kogoś, kto/co nas pocieszy i powie: ok, nie umieramy do końca. Religia świetnie to organizuje, ponieważ daje nam pakiet opowieści o tym, jak będziemy dalej trwali w swoim istnieniu, chociaż już nie będziemy trwali w swoim istnieniu - opowiada prof. Joanna Hańderek, filozofka (UJ).

Czy Bridget Jones to głupiutka blondynka z nadwagą? Prof. filozofii: "Rewolucjonistka!"

Tak jak Bridget Jones heroicznie wciskała się w różne stroje i w te wielkie majty, które miały jej zapewnić idealną figurę, tak wszyscy jesteśmy wciskani w jakieś role. (…). Człowiek cały czas jest pod ścianą wymagań społecznych, estetycznych, wyobrażeń rodzących też kompleksy. Więc trudno czasami nie zakrzyknąć: „Bridget Jones to ja”. To jest wieczne niepogodzenie, wieczne niespełnienie, poszukiwanie czegoś - mówi profesor Joanna Hańderek, filozofka (UJ).

"To nie jest świat dla starych ludzi"

To jest przewartościowanie wartości jako czegoś, co jest sztuczne i pozwalające nam na gierki sumienia - dam komuś wsparcie i już mogę powiedzieć ok, plusik, zrobiłam coś dobrego. Czyli przeproszę i wyzeruję moje winy. To zostaje odrzucone jako fałszywe, jako przede wszystkim nieetyczne. No bo kimże ja jestem, jeżeli liczę na przebaczenie, jak tylko powiem przepraszam? Zupełnie bez sensu - mówi prof. Joanna Hańderek, filozofka (UJ).

Kiedy geniusz spotyka miernotę - musi się to skoczyć źle. W "Państwie filozofów" AMADEUSZ Milosza Formana

Kiedy geniusz spotyka miernotę - musi się to skoczyć źle. Wiedeń, wiek XVIII. 26-letni Wolfgang , czy jak mówi o nim małżonka Wolfi, przybywa do stolicy by zdobyć serce cesarza, dworu i słuchaczy. Ten człowiek napisał swój pierwszy koncert w wieku czterech lat. Pierwszą symfonię w wieku siedmiu, a pierwszą operę – dwunastu. Czy to po nim widać? Czy taki talent jest wypisany na twarzy? - zastanawiał się nadworny kompozytor Józefa II Habsburga, Antonio Salieri na kilka chwil przed spotkaniem z Mozartem. W "Państwie filozofów" - AMADEUSZ - film Milosza Formana z 1984 roku. Będzie o Requiem d-moll, które zabija. Razem z prof. filozofii Joanna Hańderek ruszamy na poszukiwanie geniusza i źródeł artystycznej twórczości. Oddamy się żywiołom: apollińskiemu i dionizyjskimu. Filozoficzne tło zapewnią Immanuel Kant, Johann Georg Hamann nazywany "Magiem północy" i Friedrich Nietzsche.

"Annie Hall". Rzecz o obsesji śmierci, niemożliwości miłości i anhedonii

Historia jakich wiele. Jest ona, jest i on. Poznają się przez przypadek. Postanawiają spróbować ułożyć sobie razem życie. Później się rozchodzą, by znów się zejść. Ostatecznie każde idzie w swoją stronę. Ona jest początkującą piosenkarką, on jest komikiem i nowojorskim intelektualistą. W "Państwie filozofów" film Woody'ego Allena z 1977 roku - ANNIE HALL. Mimo że to komedia, podyskutujemy o obsesji śmierci, niemożliwości miłości i anhedonii (taki miał być pierwotny tytuł tego filmu), czyli niezdolność do przeżywania przyjemności. Zapraszają prof. filozofii Joanna Hańderek i Piotr Jędrzejewski.

Trzy billboardy za Ebbing i oko za oko, ząb za ząb.

Ta prowokacja będzie mieć swoje konsekwencje. Wie o tym Mildred i wcale się nie boi. To ona przy drodze prowadzącej do amerykańskiego miasteczka Ebbing w stanie Missouri wynajmuje trzy billboardy. Postanawia na nich zapytać lokalnego szeryfa policji, dlaczego nadal nie wiadomo, kto zgwałcił i zamordował jej córkę?

W "Państwie filozofów" film z 2017 roku "Trzy billboardy za Ebbing, Missouri". Scenariusz i reżyseria Martin McDonagh.

"Gniew krzewi większy gniew". Czy rzeczywiście? Profesor filozofii Joanna Hańderek chce porozmawiać o wściekłości i zemście, o milczeniu, cierpieniu, sprawiedliwości i zasadzie "Oko za oko, ząb za ząb".

"Z was się śmieję! Z was! Elita!". W "Państwie filozofów" o Dyzmie w każdym z nas

"Z was się śmieję! Z was! Elita! Otóż oświadczam wam, że wasz mąż stanu, wasz Cincinnatus, wasz wielki człowiek, wasz Nikodem Dyzma, to zwykły oszust, co was za nos wodzi, to sprytny łajdak, fałszerz i jednocześnie kompletny kretyn!" Taką diagnozą kończy się "Kariera Nikodema Dyzmy". W "Państwie filozofów" powieść Tadeusza Dołęgi Mostowicza i serial z lat 80. ubiegłego wieku (Roman Wilhelmi mistrz).

Razem z prof. filozofii Joanną Hańderek ruszymy do międzywojennej Polski, choć Dyzmów ci u nas dostatek, także w naszych czasach.
Będzie o Dyzmie w każdym z nas. Podyskutujemy o demokracji i dyktaturze, o tym kto ma rządzić i jak?
Pojawią się: John Stuard Mill, Thomas Hobbes i ironistka Richard Rorty.
"Państwo filozofów" to program popularyzujący historię filozofii, pokazujący związki myśli filozoficznej z życiem codziennym i współczesną kulturą. W każdą sobotę o 10.05.

Kometa, Muminki i filozofia.

Nadchodzi katastrofa. Do ziemi zbliża się kometa. Jest prawdziwe niebezpieczeństwo, że znany świat przestanie istnieć. Żyjące na planecie stworzenia bardzo rożnie podchodzą do zagrożenia i w tej różnorodności jest coś bardzo ludzkiego.

W „Państwie filozofów” głęboko filozoficzna „Kometa nad Doliną Muminków” Tove Jansson.

Więcej