Radio Kraków
RK Podcasty Państwo filozofów

Państwo filozofów


RSS Spotify Google Podcast

Słyszysz Platon, Hegel, Heidegger, Sartre, Kant i uciekasz jak najdalej? Nie bój się filozofii, bo ona jest o Tobie. Nie tylko akademicy rozważają, zwykli ludzie też, przecież w końcu wszyscy jesteśmy myśleniem.

W Państwie Filozofów zajmujemy się właśnie tym – myśleniem. Sięgamy wysoko, ale z bohaterami, których dobrze znacie. Czy Big Lebowski był filozofem albo Lady Makbet? Świnie z „Folwarku zwierzęcego”? Śmierć z „Ósmej pieczęci”? Oczywiście. A czy „Gwiezdne wojny” to traktat o wartościach, przeznaczeniu i dokonywaniu wyborów? Nie inaczej. Muminki? Czysta filozofia.

Każdy odcinek ma innego bohatera, inną sentencję – to zawsze punkt wyjścia do rozważań o codzienności, czasem niecodzienności. O sobie, relacjach z innymi i światem, o braku i nadmiarze, dobru i złu. I o tym, jak stare przeplata się z nowym i gdzie w tym wszystkim jesteśmy my.

Nie bójcie się filozofii. I pamiętajcie, że kiedy myślimy, wszyscy jesteśmy z „odległej galaktyki”.

Podcasty

Casablanca: Miłość, fatum i wybory w czasach wojny

W „Państwie filozofów” wracamy do jednej z największych legend kina. Casablanca – film, który wyrósł ponad melodramat – staje się punktem wyjścia do rozmowy o wolności, losie, absurdzie wojny i miłości, która nie mieści się w prostych schematach. Prof. Joanna Hańderek z Uniwersytetu Jagiellońskiego i Piotr Jędrzejewski analizują filmowe wybory Ricka i Ilsy, mit Ananke, odwrócenie moralności w czasie wojny oraz to, dlaczego ta opowieść wciąż tak mocno do nas przemawia. To zaproszenie do filozoficznej podróży w głąb historii, która – mimo upływu lat – nie straciła nic ze swojej siły.

Zniknięcie, którego nie da się wyjaśnić. O filmie „Piknik pod Wiszącą Skałą”

Australia, rok 1900. Walentynkowy piknik elitarnej szkoły przeradza się w jedno z najbardziej zagadkowych zniknięć w historii kina. Trzy uczennice i nauczycielka wspinają się na Hanging Rock – i przepadają bez śladu. W tym odcinku „Państwa Filozofów” przyglądamy się kultowemu filmowi Petera Weira „Piknik pod Wiszącą Skałą”. Zastanawiamy się, dlaczego ta historia tak silnie działa na wyobraźnię i dlaczego człowiek nie znosi tajemnic. Rozmawiamy o mitologii rdzennych mieszkańców Australii, o zderzeniu natury z kulturą, o sacrum, symbolach, a także o tym, czy filozofia potrafi dotknąć tego, co niewyjaśnialne.

Język jako broń i ręka na zgodę. Filozofowie o mocy słów

Zapachy, gesty, kręgi obcej cywilizacji – prof. Joanna Hańderek, filozofka, wyprowadza język poza słowa, pokazując, że porozumienie jest możliwe nawet tam, gdzie nie ma wspólnej gramatyki. W "Państwie Filozofów" film z 2016 roku - "Arrival/Nowy początek".

Dzwonnik z Notre Dame: miłość, winy i wykluczeni u Victora Hugo

Wędrujemy do Paryża końca XV wieku, gdzie gotycka katedra staje się symbolem kultury, władzy i ludzkich namiętności. Prof. Joanna Hańderek opowiada o „Katedrze Najświętszej Maryi Panny w Paryżu” Victora Hugo jako o historii wykluczenia, przemocy, podwójnych standardów i miłości, która nie zawsze ma w sobie dobro. Esmeralda, Quasimodo i Frollo prowadzą nas przez opowieść o stygmatyzacji, inności i lęku przed zmianą — zaskakująco aktualną także dziś. Idealne dla tych, którzy chcą zobaczyć klasykę w zupełnie nowym świetle.

"Zamek" Kafki, czyli instrukcja obsługi dla XXI wieku

Jest tutaj chyba jakiś władca. Są urzędnicy i mieszkańcy wsi. Jest i on. Tajemniczy pan K., który nie wiadomo skąd przybył. Cel ma jeden - dostać się na zamek. Po to odbył wyczerpującą podróż. Ma zostać geometrą. Kłopot w tym, że droga na zamek okazuje się spowita mgłą. Ścieżki się gubią, sprawy się komplikują. W "Państwie Filozofów" powieść Franz Kafki "Zamek". Rękopis nigdy nie został ukończony i miał zostać zniszczony po śmierci pisarza. Stało się inaczej.

Czarodziejska Góra Tomasza Manna – czas, choroba i sens życia

Na wysokości 1600 metrów, w sanatorium Berghof, czas płynie inaczej. Hans Castorp przyjeżdża tylko na chwilę – a zostaje na siedem lat. Z prof. Joanną Hańderek (UJ) rozmawiamy o „Czarodziejskiej Górze” Tomasza Manna – o czasie (Bergson), śmierci i egzystencji (Heidegger, Levinas), o sporze rozumu z mistycyzmem, o chorobie, która ucieleśnia, i o dialogu, który jest warunkiem demokracji. Jak to możliwe, że w sanatorium można bardziej żyć niż na wolności? I czy świat, który przestaje rozmawiać, jest skazany na wojnę?

Utopia czy anarchia? Filozofia Wyspy Róży

Włoski inżynier Giorgio Rosa w latach 60. naprawdę zbudował na Adriatyku własne mikropaństwo – Wyspę Róży. Miała być przestrzenią pełnej wolności, niezależności i zabawy, ale szybko stała się problemem dla władz Włoch i Watykanu. W „Państwie Filozofów” prof. Joanna Hańderek i Piotr Jędrzejewski rozmawiają o anarchizmie, utopii i granicach wolności. Czy można stworzyć państwo bez zasad? Czy rewolucja zawsze kończy się nowym porządkiem? I dlaczego mit Wyspy Róży przetrwał dłużej niż sama wyspa?

"Życie na podsłuchu". Kiedy obiekt inwigilacji staje się Kimś

Agent Stasi, który podsłuchuje intelektualistów w NRD, odkrywa, że wolność zaczyna się od myśli, a kończy na odwadze działania. O filmie "Życie na podsłuchu" rozmawiają filozofka prof. Joanna Hańderek i Piotr Jędrzejewski.

"12 małp". Istota czerwoności, stołowatość stołu

Katastrofa biologiczna zabiła pięć miliardów ludzi, ocaleni żyją pod ziemią. Więzień systemu, James Cole, zostaje wysłany w przeszłość, żeby dowiedzieć się, co się stało. Coś jednak w tej podróży poszło nie tak, trafia tam, gdzie nie powinien - do szpitala psychiatrycznego. W „Państwie Filozofów” film Terry'ego Gilliama „12 małp”. Zapraszamy do świata, w którym między prawdą a złudzeniem różnica jest niewielka. Być może nie do rozpoznania.

"Titanic". Co zatonęło na Atlantyku?

Na dnie Atlantyku spoczął symbol nowoczesności i ludzkiej pychy, ale wraz z tą katastrofą zatonęła miłość, która przekraczała społeczne granice. Zabieramy państwa w podróż statkiem marzeń, prawdziwym cudem techniki i ludzkiej myśli - w „Państwie Filozofów” film Jamesa Camerona z 1997 roku „Titanic”.

"Parasite". Robaki, rajskość, stereotypy

Rodzina Kimów mieszka prawie pod ziemią. Rodzina Parków ponad wszystkim. Bieda zderza się z bogactwem. Z dna bardzo daleko jest na szczyt finansowej i społecznej hierarchii. Cwaniactwo, kłamstwo, łamanie zasad i prawa pozwala wyjść z rynsztoka. Kosztem innych oczywiście. W „Państwie Filozofów” koreański film Joon-ho Bonga z 2019 roku - „Parasite”.

Samotność Froda, czułość Sama

Ten pierścień daje władzę i niewidzialność, jednocześnie cały czas coś zabiera, niszczy, zamienia się w ciężar, który niełatwo unieść. Trudno będzie wykonać zadanie, do którego została powołana Drużyna Pierścienia. W „Państwie Filozofów” nieśmiertelny Tolkien i „Władca pierścieni”.

Co zostaje "Między słowami"?

To jest opowieść o spotkaniu dwojga ludzi w obcym świecie. Bob to aktor, którego sława już przeminęła, Charlotte niedawno wyszła za mąż. Przez przypadek poznają się w wielkim Tokio, gdzie różnice kulturowe i bariery językowe tylko pogłębiają ich wyobcowanie i samotność. W "Państwie Filozofów" film Sophie Coppoli z 2003 roku „Między Słowami”.

"Dojrzewanie". Od tradycyjnych wartości, po inceli i kulturę przemocy

Śledczy, choć trudno im w to uwierzyć, nie mają wątpliwości. Morderstwo popełnił 13-letni Jamie, zabił koleżankę ze szkoły. Życie rodziny nastolatka w jednej chwili rozsypuje się, rozpada się na naszych oczach. Pozostaje pytanie, które zadają sobie rodzice, psycholog kliniczna i detektywi: dlaczego doszło do tej tragedii? W „Państwie Filozofów” serial „Dojrzewanie” z 2025 roku. Świeża sprawa, o której sporo już powiedziano i o której ciągle namiętnie się dyskutuje.

Dwa grzechy Jagny - za ładna, zbyt leniwa

Prawdziwa epopeja przed nami. Uzależnieni od przyrody, instynktów, od obrzędów religijnych i nakazów społecznych wchodzimy w świat „Chłopów” Władysława Reymonta. Powieść, za którą autor dostał Nagrodę Nobla w 1924 roku, opublikowana była między 1904 a 1909 rokiem. Przenosimy się do wsi Lipce.

"Słodkie życie". Co widać w oku ryby?

Marcello chciałby być pisarzem. Chciałby szczęścia i miłości, choć być może to tylko tęsknoty, które już dawno temu przestały mieć się znaczenie. Pracuje jako dziennikarz, piszący do plotkarskiej gazety. Mieszka w najpiękniejszym mieście na świecie, pełnym pałaców, dzieł sztuki, historii, tradycji i ulic tętniących nocnym życiem. W „Państwie Filozofów” poszukamy słodkiego życia. Film Federico Felliniego ”La dolce vita” miał premierę w 1960 roku.

Człowiek na standby'u

Czy można popełnić zbrodnię bez motywu? Zbrodnię nieuzasadnioną żadną namiętnością, ani żadną potrzebą. Jedyną racją jest to, że jest popełniona bez racji. Taki stan chciałby osiągnąć Lafcadio Wluiki - jednego dnia bez emocji ratuje dziecko z pożaru, innego wypycha człowieka z pociągu. Lafcadio wydaje się jest poza dobrem i złem, jest wyznawcą czynu bezzasadnego. W „Państwie Filozofów” „Lochy Watykanu”, Andre Gide - powieść niepokojąca, jak określał ją autor, została wydana w 1914 roku. Przy okazji pojawią się fałszywi papieże, teorie spiskowe, naiwni mieszczanie, nauka i masoni.

Paragraf 22 – filozofia wojny, absurdu i niemożliwości ucieczki | Państwo Filozofów

Czy można uciec z systemu, który pozbawia człowieczeństwa? „Państwo Filozofów” bierze na warsztat Paragraf 22 Josepha Hellera – kultową powieść o absurdzie wojny, toksycznej męskości i buncie jednostki. Prof. Joanna Hańderek (UJ) i Piotr Jędrzejewski analizują losy Josariana, zestawiając je z myślą Alberta Camusa i Jamesa Hillmana. Dlaczego wojna staje się normą? Jak system przekształca ludzi w funkcje? I czy możliwy jest bunt, który nie prowadzi do zniszczenia?

Martin Eden - nieudany projekt Nadczłowieka

Ileż ten człowiek ma woli, ileż ambicji by zmienić swoje życie. Był prostym marynarzem, miłość do Ruth sprawia, że tworzy siebie na nowo. Osiągnął sukces, który nie przyniósł satysfakcji. Jest kimś, ale swojego miejsca znaleźć nie potrafi. W „Państwie Filozofów” powieść Jacka Londona „Martin Eden”, po raz pierwszy wydana w 1909 roku.

"Obcy - ósmy pasażer Nostromo”. Stwór gadzi, niebiałkowy, po prostu lęk pierwotny

„To ostatni raport z transportowca Nostromo. Składa trzeci oficer. Pozostali członkowie załogi, Kane, Lambert, Parker, Brett, Ash oraz kapitan Dallas nie żyją. Statek i ładunek zniszczony. Za jakieś sześć tygodni powinnam dolecieć do granicy naszego systemu. Jeśli będę miała trochę szczęścia, ktoś mnie namierzy” - mówi Ripley, jedyna ocalała z załogi Nostromo. W „Państwie Filozofów” film „Obcy - ósmy pasażer Nostromo” w reżyserii Ridleya Scotta.
Więcej