Radio Kraków
RK Podcasty Słownik słów nowych i zapomnianych

Słownik słów nowych i zapomnianych


RSS Spotify Google Podcast

Przypominamy słowa stare, które wyszły już z powszechnego użycia, choć często żyją dzięki dziadkom czy rodzicom. Budzą rozrzewnienie, przenoszą w dawne czasy, zachęcają do wspomnień. Bo czy ktoś powie dziś "sagan" na elektryczny czajnik, albo "szabaśnik", gdy wkłada coś do piekarnika? A pantalony, szlafmyce, gipiury? Ale oddamy też głos nastolatkom. Dlaczego tworzą nowe słowa i czy rodzice i dziadkowie powinni używać tych wyrazów? Jak długo żyje słowo i kiedy na stałe wchodzi do języka? Zaprasza Marzena Florkowska.

Podcasty

Belmondo czyli kotwica

Dlaczego wspólne oglądanie filmu czy picie ulubionej herbaty jest budowaniem bliskości i tworzeniem wspólnych przestrzeni? Kiedy może zastąpić rozmowę? Dr Małgorzata Majewska z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ i Marzena Florkowska

Zabić ćwieka

Zabić ćwieka - skąd wzięło się takie powiedzenie? Rozmawiają Dorota Majkowska-Szajer z Muzeum Etnograficznego w Krakowie, współautorka książki „Słowa do rzeczy” i Marzena Florkowska

Wiedza a mądrość

Pytanie na początek roku szkolnego.Czym różni się wiedza od mądrości i jak je zdobywać? Czy poprzez książki, rozmowy i dyskusje, doświadczenie życiowe, czasem bolesne? Co jest w życiu ważne? Rozmawiają dr Małgorzata Majewska z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ i Marzena Florkowska

Zapuszczać żurawia

Często nieświadomie np. w szkole używamy tego określenia "zapuszczać żurawia". Ale o jakiego żurawia chodzi? O ptaka, czy może rodzaj studni? Na pytanie Marzeny Florkowskiej odpowiada Dorota Majkowska-Szajer z Muzeum Etnograficznego w Krakowie, współautorka książki „Słowa do rzeczy”.

Czym jest zodiak?

O znakach zodiaku słyszał niemal każdy, ale czym jest w istocie zodiak? Czy rzeczywiście jest tylko 12 znaków zodiaku? Na pytanie Marzeny Florkowskiej odpowiada Janusz Nicewicz z Młodzieżowego Obserwatorium Astronomicznego w Niepołomicach.

Czym charakteryzuje się język sportu?

W jaki sposób rozmawiają ze sobą sportowcy, ale - może co ważniejsze - co mówią kibice i czego na podstawie ich  wypowiedzi dowiadujemy się o nich samych. Ten rok obfitował w wydarzenia sportowe - Euro, Olimpiada w Tokio, teraz Paraolimpiada. Rozmawiają dr Małgorzata Majewska z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ i Marzena Florkowska

Czym jest pragnienie?

W kontekście relacji z dziećmi dziś o zaspokajaniu ich potrzeb. Rodzice często mają wrażenie, że nie ma końca oczekiwaniom dzieci. A może chodzi o coś zupełnie innego niż kolejna zabawka? Odpowiedzi poszukują: dr Małgorzata Majewska z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ i Marzena Florkowska.

Co to był lamus?

Skąd wzięło się określenie, że odkładamy coś do lamusa? Czym pierwotnie był lamus? Na pytanie Marzeny Florkowskiej odpowiada Dorota Majkowska-Szajer z Muzeum Etnograficznego w Krakowie, współautorka książki „Słowa do rzeczy”.

Na jedno kopyto

Skąd wzięło to popularne określenie i o jakie kopyto chodzi? Na pytanie Marzeny Florkowskiej odpowiada Dorota Majkowska-Szajer z Muzeum Etnograficznego w Krakowie, współautorka książki „Słowa do rzeczy”.

Jaką tajemnicę kryje w sobie owoc?

Czym różni się owoc od dorobku? Czego uczy nas metafora owocowania i metafora motyla? Rozmawiają dr Małgorzata Majewska z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ i Marzena Florkowska.

Idziemy na działki

W cyklu słów zapomnianych dziś coś dla tych osób, które nigdzie w tym roku nie wyjechały na wakacje. To hasło brzmi „idziemy na działki”. Może nie tyle słowo jest zapomniane, ile taki właśnie sposób spędzania wolnego czasu. A przypomina go Marzena Florkowska i Weronika Śliwiak.

Kto stoi pod ścianą?

Ostatnie wyjazdy na obozy i kolonie. Ostatnie rozterki – jechać czy nie jechać? I co rodzic ma zrobić z takimi wątpliwościami? Ale te refleksje mogą być przydatne także przy przekraczaniu progu nowej szkoły czy przedszkola. Sprawę bada Marzena Florkowska i dr Małgorzata Majewska z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ.

Krachle i weki

Czas przetworów w pełni, Zatem dziś przypominamy słowo trochę już zapomniane, które na nowo przeżywa renesans. A mowa o specjalnych słoikach do przechowywania żywności i butelkach zamykanych na kapsle. Rozmawiają dr Iwona Kawalla-​Lulewicz z Muzeum Krakowa, autorka książki „Kupiectwo i handel w międzywojennym Krakowie” i Marzena Florkowska

Jak działa plotka?

O trudnych doświadczeniach związanych z wyjazdami kolonijno-obozowych. Nie wszyscy czują się dobrze podczas takich wyjazdów, nie są akceptowani, a bywają też wyśmiewani. Jak sobie z tym radzić? Jak rozmawiać z dziećmi o takich doświadczeniach? Pyta Marzena Florkowska i dr Małgorzata Majewska z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ.

Cienko przędzie

Dziś próba wyjaśnienia, skąd wzięło się powiedzenie, że ktoś cienko przędzie. Aby w pełni zrozumieć to określenie, to musimy cofnąć się do czasów, gdy samodzielnie wyrabiano nici. Rozmawiają Dorota Majkowska-Szajer z Muzeum Etnograficznego w Krakowie, współautorka książki „Słowa do rzeczy” i Marzena Florkowska

Wakacyjna miłość

Wakacje to czas pierwszych miłości i zauroczeń. Jak o tym doświadczeniu rozmawiać z nastolatkami i czego oni sami mogą się o sobie w trakcie takiej rozmowy dowiedzieć – pyta Marzena Florkowska, a odpowiada dr Małgorzata Majewska z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ.

Leje jak z cebra

Cebry, cebrzyki. Drewniane naczynia wykonane z klepek. Skąd wzięło się powiedzenie "Leje jak z cebra". Rozmawiają Dorota Majkowska-Szajer z Muzeum Etnograficznego w Krakowie, współautorka (razem z Eweliną Lasotą) książki "Słowa do rzeczy" i Marzena Florkowska

Konwisarz

Konwisarz  - czy to słowo powinno kojarzyć się z konewką? A może z konwią? I z czego owa konew była wykonana. Rozmawiają dr Katarzyna Moskal z Muzeum Krakowa, Oddział Kamienica Hipolitów i Marzena Florkowska.

Chłopaki nie płaczą

"Chłopaki nie płaczą" - tytuł polskiej komedii kryminalnej, ale też hasło, które często słyszą mali chłopcy.  Dziś taka sytuacja nietypowa, gdy dwie kobiety rozmawiają ze sobą i zgodnie twierdzą, że to nieprawda. Że chłopaki mogą, a nawet czasem powinni płakać. Marzena Florkowska i jej gość, dr Małgorzata Majewska z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ.

Czym zajmowali się ludwisarze?

Nasze oczy kierują się w tych dniach na Wawel i na Dzwon Zygmunt. A skoro o dzwonie mowa to i zapomniane  słowo nam się pojawia, czyli ludwisarz. Rozmawiają dr Katarzyna Moskal z Muzeum Krakowa, Oddział Kamienica Hipolitów i Marzena Florkowska.

Jak nazywamy czas wolny?

Jak rozmawiamy o czasie wolnym, o wakacjach, o relaksie? Jakich słów używamy? Zaczęły się wakacje, więc temat jak najbardziej na czasie. Rozmawiają dr Małgorzata Majewska z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ Marzena Florkowska

Trzepak nasz codzienny

Fikołki na trzepaku, skakanie w gumę, pobite gary czy gra w gałę. To tylko niektóre zabawy podwórkowe. Pojęcia zapomniane, a przypominane przez Marzenę Florkowską i Weronikę Śliwiak, pomysłodawczynię i koordynatorkę akcji "Nowohucki alfabet" prowadzoną przez Ośrodek Kultury Kraków-Nowa Huta.

Czy koniec jest poczatkiem nowego?

Rozmowa trochę w kontekście końca roku szkolnego i początku wakacji, ale także końca pewnego etapu życia i niewiadomej. Z dr Małgorzatą Majewską z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ rozmawia Marzena Florkowska

Świadectwo czyli cenzurka

Przed nami zakończenie roku szkolnego i rozdanie świadectw. A w przeszłości  na świadectwa mówiono "cenzurka". Dawne i trochę zapomniane słowo. Rozmawiają Marek Sosenko, krakowski kolekcjoner, Fundacja Rodziny Sosenków i Marzena Florkowska
https://we.tl/t-638bBKgEvS

Słowa, jakimi mówimy o ojcostwie

Przed Dniem Ojca o tym, jak mówimy o ojcach i też jak zmienia się język, jakim ojcowie mówią do dzieci. Rozmawiają Marzena Florkowska i jej gość dr Małgorzata Majewska z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ.

Przyjaciółka od serca

Która z nas  o niej nie marzy? Pozostaje tęsknotą nieprzemijającą nawet jeśli jesteśmy całkiem dorosłe. O kobiecej przyjaźni z dr Małgorzata Majewską z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej rozmawia Marzena Florkowska

Rymowanki-wyliczanki

Któż nie pamięta z dzieciństwa wyliczanek, które niezbędne były przy różnego typu grach i zabawach? Trudne do zapisania, zbitki wyrazów, które nic nie znaczyły i nic nie łączyło, ale w życiu dzieci odgrywały fundamentalną rolę. Z Weroniką Śliwiak, pomysłodawczynią i koordynatorką akcji "Nowohucki alfabet" prowadzoną przez Ośrodek Kultury Kraków-Nowa Huta.rozmawia Marzena Florkowska.

Neologizmy dziecięce

  • access_time 00:03:41
  • calendar_today Niedziela, 2021.06.06
Czy należy pozwolić dziecku na wymyślanie nowych słów, czy ważniejsze jest, aby mówiło poprawną polszczyzną i używało tylko słów, które znajdziemy w słownikach? Oto pytanie, które dziś stawia Marzena Florkowska, a odpowiada dr Małgorzata Majewska z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ.

Lokacja miasta - co oznacza ten akt?

  • access_time 00:00:00
  • calendar_today Niedziela, 2021.06.06
5 czerwca krakowanie obchodzą święto swojego miasta – tego dnia przypada rocznica nadania Krakowowi przywileju lokacyjnego w 1257 r. przez księcia Bolesława Wstydliwego. Co oznaczała dla miasta lokacja? Z Piotem Hapanowiczem, kustoszem Muzeum Krakowa kierującym Krzysztoforami, rozmawia Marzena Florkowska.

Dobre słowo

  • access_time 00:00:00
  • calendar_today Czwartek, 2021.06.03
Dlaczego tak ważne są słowa, które wypowiadamy do naszych dzieci? Dlaczego dzieci pamiętają je po latach, często zapominając, w jakiej sytuacji padły? O wagę słów pyta dziś Marzena Florkowska, a odpowiada dr Małgorzata Majewska z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ

Feretron

  • access_time 00:00:00
  • calendar_today Czwartek, 2021.06.03
W Święto Bożego Ciała tradycyjnie odbywają się procesje. A w procesjach niesione są FERETRONY. Skąd to określenie i co ono oznacza? Rozmawiają dr Wojciech Marcinkowski, kustosz Muzeum Narodowego w Krakowie w Pałacu biskupa Erazma Ciołka i Marzena Florkowska

Kręcić się jak fryga

  • access_time 00:06:50
  • calendar_today Niedziela, 2021.05.30
Fryga, czyli rodzaj bączka - doskonała zabawka dla dzieci znana od wieków. O skarbach z dzieciństwa z Markiem Sosenko, krakowskim kolekcjonerem rozmawia Marzena Florkowska.

Wewnętrze dziecko

  • access_time 00:04:55
  • calendar_today Niedziela, 2021.05.30
Dzień Dziecka jest także dla dorosłych. Bo każdy w sobie ma swoje wewnętrzne dziecko i warto o nie się zatroszczyć. Usłyszeć jego głos nie tylko 1 czerwca. Z dr Małgorzatą Majewską z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ rozmawia Marzena Florkowska

Majstersztyk

  • access_time 00:03:20
  • calendar_today Niedziela, 2021.05.23
Jeśli dzieci przygotują prezenty na Dzień Matki albo i bez okazji, to powinnyśmy zakrzyknąć , "ale majstersztyk". Co to słowo oznaczało w przeszłości? Rozmawiają dr Katarzyna Moskal z Muzeum Krakowa i Marzena Florkowska.

Słowo na "M"

  • access_time 00:04:25
  • calendar_today Niedziela, 2021.05.23
Jakich słów używamy mówiąc o mamie? I czy zawsze są to słowa pozytywne? Bo dlaczego w bajkach pojawia się zła macocha? I oznacza pojęcie wystarczająco dobrego rodzica? Pyta Marzena Florkowska, a odpowiada dr Małgorzata Majewska z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ.

Czy mówić w złości znaczy tyle samo, co opowiadać o złości?

  • access_time 00:04:47
  • calendar_today Niedziela, 2021.05.16
Czy mówić z miłością, to to samo, co mówić o miłości? O niuanse językowo-psychologiczne pyta Marzena Florkowska, a odpowiada dr Małgorzata Majewska z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ.

Słowa jak pociągi

  • access_time 00:04:52
  • calendar_today Niedziela, 2021.05.09
Takie na pozór dziwne pytanie. Czy język, którym do siebie mówimy, ma coś wspólnego z pociągiem? I nie chodzi o to, by ten pociąg był luksusowy. O co zatem? Pytanie zadaje Marzena Florkowska, a odpowiada dr Małgorzata Majewska z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ.

Malina i biedrona

  • access_time 00:04:40
  • calendar_today Niedziela, 2021.05.09
Dziś zapomniane słowo związane ze szkołą - bo wszak jutro uczniowie wracają do szkół, a maturzyści ciągle zdają egzaminy. Wiadomo, że w każdej szkole osobą niezwykle ważną jest pani woźna. Przenosimy się do nowohuckiej szkoły muzycznej - zaprasza Weronika Śliwiak - koordynatorka projektu Nowohucki Alfabet i Marzena Florkowska.

Robić nic

  • access_time 00:06:00
  • calendar_today Poniedziałek, 2021.05.03
Brzmi fascynująco. Nie "lenić się", Nie "nic nie robić", ale "robić nic". Dlaczego język pozwala nam inaczej oceniać to, co robimy? Rozmawiają dr Małgorzata Majewska z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ i Marzena Florkowska.

Idziemy na bagna

  • access_time 00:06:01
  • calendar_today Poniedziałek, 2021.05.03
To określenie oznaczało wyjście na Łąki Nowohuckie za Szkołą Muzyczną. Wybierano się tam nie tylko po lekcjach, ale czasem także podczas przerw. A atrakcji nie brakowało. Z Weroniką Śliwiak, pomysłodawczynią i koordynatorką akcji "Nowohucki alfabet" rozmawia Marzena Florkowska. Więcej o projekcie: https://nowohuckialfabet.pl/

Czy układamy myśli w pudełka?

  • access_time 00:06:25
  • calendar_today Niedziela, 2021.05.02
Czy jeśli jestem zwolennikiem diety pudełkowej, to może to świadczyć o mojej psychice i zamiłowaniach? O pudełka w życiu pyta Marzena Florkowska, a odpowiada dr Małgorzata Majewska z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ.

ZSARNIEĆ

  • access_time 00:06:25
  • calendar_today Niedziela, 2021.04.25
Brakuje nam słów do wyrażania różnych emocji. Czasem łatwiej posłużyć się językiem obcym, ale można także samemu próbować tworzyć nowe wyrazy. Nie trzeba się bać. Co więcej, warto zachęcać dzieci do takiej zabawy. O pograniczu języka i psychologii z dr. Małgorzatą Majewską z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ rozmawia Marzena Florkowska

BECIK

  • access_time 00:08:18
  • calendar_today Niedziela, 2021.04.25
To słowo pochodzi z języka niemieckiego i oznacza "łóżka z pierza". Materacyk połączony z kołderką, a dziecko bardzo ściśle owinięte. Nie tylko praktyczne, ale i piękne, dekoracyjne, haftowane, koronkowe. Ewa Rossal, kustosz Muzeum Etnograficznego w Krakowie i Marzena Florkowska o beciku rozmawiają.

Więcej o beciku

Monokl i binokle

  • access_time 00:04:43
  • calendar_today Niedziela, 2021.04.18
Przenosimy się do czasów, kiedy nie używano szkieł kontaktowych, ale monokl czy binokle były rzeczą codzienną. Okulary zauszne dopiero miały się pojawić. Z Joanną Strzyżewską, kierownikiem oddziału Muzeum Krakowa Kamienica Hipolitów rozmawia Marzena Florkowska.


fot. ze zbiorów Muzeum Krakowa


fot. ze zbiorów Muzeum Krakowa

Dlaczego do psa mówimy "synku"?

  • access_time 00:05:17
  • calendar_today Niedziela, 2021.04.18
Dlaczego do naszych psiaków mówimy tak czule i traktujemy je jak dzieci? Jakich słów używamy? O to pyta Marzena Florkowska, a ekspertem jest dr Małgorzata Majewska językoznawczyni z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Kod pandemii

  • access_time 00:04:17
  • calendar_today Niedziela, 2021.04.11
Dlaczego my dorośli nie rozumiemy języka naszych dzieci? Dlaczego coraz trudniej jest nam się porozumieć zwłaszcza teraz, w pandemii? Dr Małgorzata Majewska z Instytutu Mediów, Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej UJ i Marzena Florkowska próbują znaleźć wspólny język.

WANDER I WANDER BUCH

  • access_time 00:04:37
  • calendar_today Niedziela, 2021.04.11
Dawny rzemieślnik musiał odbyć praktykę w wielu zakładach, nie tylko polskich - stąd konieczność wyruszenia w podróż zawodową. A ta była udokumentowana w specjalnej książce. O szczegółach z dr. Katarzyną Moskal z Muzeum Krakowa - Kamienicy Hipolitów rozmawia Marzena Florkowska.


Puchary zwane wilkomami (niem. willkomenn - przywitać), które służyły do wznoszenia toastów powitalnych z okazji przybycia na naukę czeladnika spoza miasta.
 
1. Wilkom cechu mieczników, szkło, emalia, Kraków, 1603, Muzeum Krakowa/ fot. T. Kalarus


2. Wilkom cechu ślusarzy i zegarmistrzów, cyna, Kraków, 1785, 1842 (odnowienie), Muzeum Krakowa/ fot. T. Kalarus

Makowiec i szwagierka

  • access_time 00:05:52
  • calendar_today Poniedziałek, 2021.04.05
Jak składać sobie życzenia podczas pandemicznych Świąt? Przywołując miłe chwile z przeszłości. Makowiec spożywany w towarzystwie ukochanej szwagierki, Wspólne przygotowywanie sałatki jarzynowej. Wspominając drobiazgi, które zapadły w pamięć, życzymy sobie, by znów nastały. Dr Małgorzata Majewska z Instytutu Mediów, Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej UJ i Marzena Florkowska także dzielą się swoim doświadczeniem.

Mokry i suchy śmigus

  • access_time 00:04:47
  • calendar_today Poniedziałek, 2021.04.05
Skąd wzięły się słowa śmigus dyngus i czym był tzw., suchy śmigus? Na pytanie Marzeny Florkowskiej odpowiada Małgorzata Oleszkiewicz, kustosz Muzeum Etnograficznego w Krakowie.

Złość piękności szkodzi

  • access_time 00:04:37
  • calendar_today Niedziela, 2021.03.28
Złość piękności szkodzi - mówi stare porzekadło. Ale czy to prawda? Czy skrywana i duszona złość nie wybucha nieoczekiwanie agresją i szukaniem winnych w innych? Z dr Małgorzatą Majewską z Instytutu Mediów, Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej UJ rozmawia Marzena Florkowska.

Czeladnik

  • access_time 00:04:37
  • calendar_today Niedziela, 2021.03.28
To zapomniane słowo, ale być może, gdybyśmy poszli do zakładu szewskiego czy fryzjerskiego, moglibyśmy spotkać czeladnika. Kim był, jaka była jego pozycja społeczna i zawodowa, na co mógł sobie finansowo pozwolić? Z dr. Katarzyną Moskal z Muzeum Krakowa - Kamienicy Hipolitów rozmawia Marzena Florkowska.

Plakieta z przedstawieniem św. Łukasza (zapewne patrona czeladnika), cech czerwonych garbarzy, XVIII w.

Co oznacza określenie "wspólny język"?

  • access_time 00:06:32
  • calendar_today Niedziela, 2021.03.21
Dlaczego z jednymi osobami możemy rozmawiać godzinami, a z innymi rozmowa urywa się już po kilku minutach? Czy to wynika tylko z podobnych zainteresowań, czy może także z języka, jakiego używamy? Z dr. Małgorzatą Majewską z Instytutu Mediów, Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej UJ rozmawia Marzena Florkowska.

Sklep bławatny

  • access_time 00:03:14
  • calendar_today Niedziela, 2021.03.21
Gdyby nie fakt, że od wczoraj zamknięte są galerie handlowe i sklepy, to na początek wiosny odwiedzilibyśmy być może sklep bławatny. Co oznacza ten termin? Z Michałem Hankusem z Muzeum Krakowa - Kamienicy Hipolitów rozmawia Marzena Florkowska.

Drzewko Emausowe

  • access_time 00:04:55
  • calendar_today Niedziela, 2021.03.14
Zabawka kupiona na odpuście cieszyła nie tylko dzieci, ale i całe rodziny. Teraz możemy sami takie przedmioty zrobić i co więcej, wziąć udział w konkursie organizowanym przez Muzeum Krakowa na najpiękniejsze Drzewko Emausowe. Zachęca Maria Lempart, kustosz Muzeum Krakowa kierująca Domem Zwierzynieckim.

Słowa, które ranią

  • access_time 00:04:35
  • calendar_today Niedziela, 2021.03.14
Dlaczego Rada Języka Polskiego rekomenduje, by nie używać słowa Murzyn? Jak zmieniają się konteksty używanych przez nas słów? To także dowód na to, jak zmienia się nasza wrażliwość językowa. Rozmawiają dr Małgorzata Majewska z Instytutu Mediów, Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej UJ i Marzena Florkowska

POGRZEBACZ

  • access_time 00:04:33
  • calendar_today Niedziela, 2021.03.07
Mieszkanie podmiejskie sprzed stu laty - to stała wystawa w Domu Zwierzynieckim, gdzie obejrzeć można różne dziwne przedmioty. Dziś jeden z nich - pogrzebacz. Do czego służył - o tym opowiada Maria Lempart kierująca tym oddziałem Muzeum Krakowa.

IZMY czyli o uzależnieniu od pomadki do ust

  • access_time 00:03:15
  • calendar_today Niedziela, 2021.03.07
Powstaje coraz więcej słów, które tworzymy, dodając taką właśnie końcówkę. Jak rozumieć takie słowa i o czym decyduje końcówka? Z dr. Małgorzatą Majewską z Instytutu Mediów, Dziennikarstwa i Komunikacji Społecznej UJ rozmawia Marzena Florkowska.

Sztambuch. Zapomniane słowo

  • access_time 00:05:59
  • calendar_today Niedziela, 2021.02.28
Sztambuch - dziś słowo zapomniane, choć, jak się okazuje, dzieci i młodzież dobrze sztambuchy znają. Bo któż z nam nie ma takiego zeszyciku z czasów szkolnych, w którym mamy wpisy przyjaciół. Z prof. Zdzisławem Pietrzykiem, dyrektorem Biblioteki Jagiellońskiej rozmawia Marzena Florkowska.

Czy lepiej owijać w bawełnę, czy lepiej wykładać kawę na ławę?

  • access_time 00:04:45
  • calendar_today Niedziela, 2021.02.28
I w jaki sposób to robić, aby z jednej strony jasno komunikować swoje potrzeby, a równocześnie nie urażać drugiej osoby i nie doprowadzać do próby sił? O językowym i psychologicznym aspekcie komunikacji rozmawia Marzena Florkowska i jej gość, dr Małgorzata Majewska z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ.

Z pamiętnika starego subiekta

  • access_time 00:02:09
  • calendar_today Niedziela, 2021.02.21
Od razu staje nam przed oczami postać Ignacego Rzeckiego z "Lalki" Bolesława Prusa. Kim był subiekt, i dlaczego jeden musiał mieć doskonały węch, a inny doskonały słuch? A subiekt w sklepie kolonialnym - jakie towary oferował? Gościem Marzeny Florkowskiej jest dr Iwona Kawalla-Lulewicz z Muzeum Krakowa, autorka książki o krakowskim kupiectwie.

Dlaczego tak różnie rozumiemy słowa?

  • access_time 00:06:21
  • calendar_today Niedziela, 2021.02.21
Fakt, że używamy tych samych słów, wcale nie oznacza, że pod nimi rozumiemy dokładnie to samo. Dlaczego tak się dzieje? Na pytanie Marzeny Florkowskiej odpowiada dr Małgorzata Majewska z Instytutu Dziennikarstwa, mediów i Komunikacji Społecznej UJ.

Walentynki

  • access_time 00:04:24
  • calendar_today Niedziela, 2021.02.14
Stosunkowo nowe słowo w języku polskim i to kojarzone raczej z młodszym pokoleniem. Jak to święto odzwierciedla się w naszym języku i naszych obyczajach w XXI wieku? Czy nam pomaga, czy wręcz przeciwnie? Z dr. Małgorzatą Majewską z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ rozmawia Marzena Florkowska

KARNAWAŁ CZYLI PO POLSKU MIĘSOPUST

  • access_time 00:04:09
  • calendar_today Niedziela, 2021.02.14
Nazwa pochodzi od włoskiego carnevale, z łaciny: carnem levāre ("mięso usuwać") bądź caro, vale ("żegnaj mięso"). Pojawiają się też takie określenia jak "ostatki" lub "kusaki". To słowa na ostatnie dni przed Środą Popielcową. Skąd wzięły się takie określenia? Z Małgorzatą Oleszkiewicz, kustoszem Muzeum Etnograficznego w Krakowie rozmawia Marzena Florkowska.

KARNECIKI BALOWE

  • access_time 00:05:31
  • calendar_today Niedziela, 2021.02.07
Karneciki balowe indywidualnie wykonywane na dane spotkanie towarzyskie. Czasem maleńkie dzieła sztuki. Służyły do zapisywania nie tylko kolejności tańców, ale i wpisywania nazwisk kawalerów, którzy prosili o możliwość danego tańca. O zapomnianych już przedmiotach rozmawiają: Michał Hankus z Muzeum Krakowa i Marzena Florkowska

Syndrom Bambi

  • access_time 00:03:21
  • calendar_today Niedziela, 2021.02.07
Kogóż nie rozczula mały jelonek z kreskówki Walta Disneya? Co zatem sprawia, że syndrom Bambi nie jest określeniem pozytywnych zachowań czy stosunku do natury? Z dr. Małgorzatą Majewską z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ rozmawia Marzena Florkowska

TO SIĘ NIE DZIEJE

  • access_time 00:05:51
  • calendar_today Niedziela, 2021.01.31
To nieprawda! To niemożliwe! Żartujesz! Rozmawiamy o tym, w jaki sposób językiem oswajamy rzeczywistość, a czasem wbrew faktom próbujemy jej zaprzeczyć. Z dr Małgorzata Majewską z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ rozmawia Marzena Florkowska.

KUPOWANIE NA KRECHĘ

  • access_time 00:05:15
  • calendar_today Niedziela, 2021.01.31
Albo na zeszyt. W dobie kart kredytowych to już obyczaj niemal całkowicie zapomniany, choć być może zdarza się jeszcze w niewielkich, zaprzyjaźnionych sklepikach. O tym, co można było kupić "na krechę", w jaki sposób te zakupy były rozliczane, co oznaczała owa "krecha"? Rozmawiają kolekcjoner krakowski Marek Sosenko i Marzena Florkowska.

KULIG

  • access_time 00:05:43
  • calendar_today Niedziela, 2021.01.24
Słowo i wydarzenie zimowe zapomniane, ale ponieważ w ostatnim czasie spadło trochę śniegu, to dobry moment, by przypomnieć, czym był kulig. Skąd wzięła się ta nazwa? Od kuli? Kulania się, czyli turlikania? Z Małgorzatą Oleszkiewicz, kustoszem Muzeum Etnograficznego w Krakowie rozmawia Marzena Florkowska.

POKOLENIE PŁATKÓW ŚNIEGU

  • access_time 00:03:44
  • calendar_today Niedziela, 2021.01.24
Każdy płatek śniegu jest niepowtarzalny i wyjątkowy. Piękny, ale i nietrwały. Czym charakteryzuje się "pokolenia płatków śniegu"? Rozmawiają dr Małgorzata Majewska, Instytut Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego i Marzena Florkowska.

TOZALEŻYZM

  • access_time 00:06:02
  • calendar_today Niedziela, 2021.01.17
Słowo zgłoszone do konkursu na Młodzieżowe Słowo Roku. Co oznacza to stosunkowo nowe słowo - tłumaczą dr Małgorzata Majewska, Instytut Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej Uniwersytetu Jagiellońskiego i Marzena Florkowska.

LEGUMINA

  • access_time 00:04:14
  • calendar_today Niedziela, 2021.01.17
To słowo pochodzi z łaciny (l.poj. legumen, l.mn. legumina) i początkowo oznaczało jarzyny. Dopiero z czasem zaczęło kojarzyć się deserem, czymś słodkim, co było ukoronowaniem obiadu. Budynie, suflety, galaretki, torciki, musy, ale także knedle, racuchy czy naleśniki. O znaczeniu leguminy rozmawiają Aleksandra Zaprutko-Janicka, popularyzatorka historii i obyczajów, a także Marzena Florkowska.

DLACZEGO KAWAŁKUJEMY CIAŁO?

  • access_time 00:04:40
  • calendar_today Niedziela, 2021.01.10
Nie patrzymy na całość, skupiamy się na oczach, zębach, dłoniach, nogach. Krytykujemy, zamiast okazywać sobie akceptację i patrzeć na siebie z czułością. To ważne zwłaszcza w młodym wieku, gdy kształtuje się także nasze postrzeganie swojego ciała. Gościem Marzeny Florkowskiej jest dr Małgorzata Majewska, Instytut Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ.

ZWÓJ CZY KODEKS

  • access_time 00:03:51
  • calendar_today Niedziela, 2021.01.10
Książka papierowa ma swoje tajemnice. Pachnie farbą drukarską, ma kapitałkę, wstążeczkę, paginację, i nie zawsze czyta się ją od deski do deski. Bywają miniaturowe i takie, które nie mieszczą się w drzwiach. W niezwykły świat słowa drukowanego wprowadzają dr inż. Jerzy Duda, bibliofil, filatelista, członek Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, i Marzena Florkowska.

Mirra - słowo bardzo aktualne

  • access_time 00:04:46
  • calendar_today Środa, 2021.01.06
Jeden z darów przyniesionych przez trzech mędrców, ale używany do dziś i to nawet w życiu codziennym. Dlaczego mirra miała i ma taką wartość nie tylko materialną? Rozmawiają dr hab. Zofia Włodarczyk z Katedry Roślin Ozdobnych i Sztuki Ogrodowej Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie.

Silny jak tur

  • access_time 00:05:40
  • calendar_today Środa, 2021.01.06
Skąd wziął się zwyczaj kolędowania z turoniem? Co symbolizować i zapowiadać miały odwiedziny ze zwierzęciem? Dlaczego po harcach i figlach nagle padał nieżywy na ziemię, by po chwili na powrót wprowadzać zamieszanie? Z Małgorzatą Oleszkiewicz, kustoszem Muzeum Etnograficznego w Krakowie rozmawia Marzena Florkowska.

DEWIZKA I ZEGAREK KIESZONKOWY

  • access_time 00:04:32
  • calendar_today Niedziela, 2021.01.03
Początek Nowego Roku, więc zapomniane słowa związane z czasem. Cyferblat, koperta, dewizka, zegarek kieszonkowy. W Kamienicy Hipolitów, oddziale Muzeum Krakowa, znajdują się piękne zegarki i zegary. Z doktor Katarzyną Moskal, z Muzeum Krakowa rozmawia Marzena Florkowska. Panie wyjaśniają wybrane słowa związane z czasem.

METODA INDIANINA

  • access_time 00:06:28
  • calendar_today Niedziela, 2021.01.03
Dziś proponujemy Państwu metodę Indianina - chodzi o noworoczne postanowienia. Jakich słów używać, aby te postanowienia zrealizować? Bo wszystko zaczyna się od słów. Sprawę rozstrzygają dr Małgorzata Majewska z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ i Marzena Florkowska.

OPŁATKOWY ŚWIAT

  • access_time 00:06:20
  • calendar_today Niedziela, 2020.12.27
Jak powstają niezwykłe konstrukcje z opłatków? Od kiedy pojawiły się w naszych domach i co symbolizowały? Czy ich tworzenie jest doskonałą zabawą dla całej rodziny? Gościem Marzeny Florkowskiej jest Małgorzata Oleszkiewicz, kustosz Muzeum Etnograficznego w Krakowie.

WYROZMAWIAJMY SIĘ

  • access_time 00:05:30
  • calendar_today Niedziela, 2020.12.27
Jak rozmawiać, by nie ranić, nie pouczać, nie mieć zawsze gotowej recepty na cudze życie i szczęście, nie zadawać niedyskretnych pytań? Jak pięknie się różnić i akceptować? A w sytuacji kryzysowej być gotowym na pomoc bez poczucia wyższości? Rozmawiają dr Małgorzata Majewska z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ i Marzena Florkowska.

Jasełka

  • access_time 00:05:46
  • calendar_today Sobota, 2020.12.26
Jakie jest pochodzenie słowa JASEŁKA?  I co ono dokładnie oznacza? Czy tylko przedstawienia bożonarodzeniowe przygotowywane przez dzieci? Z Małgorzatą Oleszkiewicz, kustoszem Muzeum Etnograficznego w Krakowie rozmawia Marzena Florkowska

Jak współcześnie rozumiemy słowo rodzina?

  • access_time 00:05:53
  • calendar_today Sobota, 2020.12.26
Rodzinne Święta Bożego Narodzenia. Ale co współcześnie rozumiemy pod słowem "rodzina" . Ekspertem jest dr Małgorzata Majewska, Instytut Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ, a pyta Marzena Florkowska.

Sakiewka, jałmużniczka, kopertówka

  • access_time 00:04:34
  • calendar_today Niedziela, 2020.12.20
Ale także listonoszka, plecak czy shoperka. To tylko niektóre określenia na torebki. Przed świątecznymi dniami warto pomyśleć, co włożymy do stroju. Rozmawiają historyk sztuki Joanna Strzyżewska, kierująca Kamienicą Hipolitów - oddzialem Muzeum Krakowa, i Marzena Florkowska

WSZYSTKIEGO, CO NAS UCZYNNIA

  • access_time 00:04:38
  • calendar_today Niedziela, 2020.12.20
To nowe słowo zaproponowane przez dr. Małgorzatę Majewską z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ . O to, w jaki sposób składać życzenia, jak unikać banałów i słów skierowanych do wszystkich, czyli nikogo indywiduwalnie - pyta Marzena Florkowska

FANSZONIK, MANTYLKA, BUDKA

  • access_time 00:05:29
  • calendar_today Niedziela, 2020.12.13
Co nosiły na głowach nasze babcie i prababcie? Czy ta część garderoby miała wyłącznie znaczenie użytkowe, czy była ważnym dopełnieniem stroju, świadczyła o dobrym guście i zamożności? Czy niektóre z zapomnianych słów np. mantylka są jeszcze używane? Z Michałem Hankusem z Muzeum Krakowa rozmawia Marzena Florkowska

Fot. Portret kobiety w czarnej sukni z koronkowym kołnierzem i fanszonikiem na głowie. Obraz Pantaleona Szyndlera z 1883 roku. Ze zbiorów Muzeum Krakowa.

 

SZKANDELA CZYLI WYGRZEWADŁO

  • access_time 00:04:31
  • calendar_today Niedziela, 2020.12.06
Któż nie lubi leżeć w ciepłym łóżku! Dziś to nie jest aż taki luksus, ale w przeszłości nie było to takie oczywiste. Zatem zapomniane słowo na określenie wygrzewadła do pościeli. Z Joanną Strzyżewska, kierownikiem oddziału Muzeum Krakowa Kamienica Hipolitów rozmawia Marzena Florkowska.


 

JĘZYK SPORTU

  • access_time 00:05:15
  • calendar_today Niedziela, 2020.12.06
Dlaczego po tym, jakich słów używamy, możemy nie tylko zorientować się, jaki sport uprawiamy, ale i jak bardzo jesteśmy zaawansowani. Najgorsza sytuacja jest taka, gdy używamy pewnych słów naśladując innych. Dlaczego? Z dr. Małgorzatą Majewską z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ rozmawia Marzena Florkowska.

GURU, COATCH, MISTRZ

  • access_time 00:03:45
  • calendar_today Niedziela, 2020.11.29
O słowach nazywających nauczycieli, trenerów, kogoś, kto powinien być dla młodego człowieka przewodnikiem i autorytetem. Rozmawia Marzena Florkowska i jej gość dr Małgorzata Majewska, Instytut Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ.

Oczepiny

  • access_time 00:03:03
  • calendar_today Niedziela, 2020.11.22
Weselny obrzęd, symboliczne przejście ze stanu panieńskiego do stanu zamężnego. Zwykle o północy, związany z obcięciem warkocza i założeniem czepca. Jadwiga Mikołajczykówna, żona Lucjana Rydla - jako chyba pierwsza w Bronowicach - nie zdecydowała się na obcięcie warkocza, ukryła go jedynie pod czepcem. Z Małgorzatą Oleszkiewicz, kustoszem Muzeum Etnograficznego w Krakowie rozmawia Marzena Florkowska

Domówka, prywatka, afterek, ciastkowanie

  • access_time 00:05:51
  • calendar_today Niedziela, 2020.11.22
Język tworzy nowe sowa na określenie spotkań towarzyskich. Jak określić kontakty w czasie pandemii? Silent disco? Ciatkowanie? Homing? Z dr. Małgorzatą Majewską z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ rozmawia Marzena Florkowska

DLACZEGO MŁODZIEŻ UŻYWA WULGARYZMÓW?

  • access_time 00:03:55
  • calendar_today Niedziela, 2020.11.15
Słowa nowe, a raczej wulgaryzmy w języku młodzieży bierzemy dziś pod uwagę. Zwracać uwagę trzeba i upominać, ale też językoznawcy radzą, by przysłuchać się, w jakich sytuacjach i kontekstach młodzież używa wulgaryzmów i co chce nam przez to powiedzieć. Marzena Florkowska zapytała o to dr Małgorzatę Majewską z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ.

ZAPOMNIANE ZAWODY

  • access_time 00:03:35
  • calendar_today Niedziela, 2020.11.15
Dziś przypominamy słowa, które wyszły już właściwie z użycia, bo określają zawody zapomniane lub rzadko uprawiane. Gościem Marzeny Florkowskiej jest Jerzy Lemański z Narodowego Muzeum Techniki w Warszawie - a zaczynamy od krzykacza.

Selfie jest pełnoletnie

  • access_time 00:05:54
  • calendar_today Niedziela, 2020.11.08
Dziś o słowie, które ma już 18 lat, a raczej o pewnym zjawisku. Przed Państwem Selfie. Czy to tylko wyraz zapatrzenia w siebie, narcystycznych upodobań, czy może symbol zupełnie nowych zjawisk socjologicznych? Co o tym słowie i zjawisku sadzą językoznawcy i psychologowie dziecięcy? Rozmawiają dr Małgorzata Majewska z Instytutu Dziennikarstwa. Mediów i Komunikacji Społecznej UJ i Marzena Florkowska

Szezląg i rekamiera

  • access_time 00:05:37
  • calendar_today Niedziela, 2020.11.08
Niedzielne rozleniwienie w domu, zatem pora przypomnieć różne zapomniane już słowa na określenie mebli do leżenia. Szezląg, rekamiera, leżanka, wersalka - ale także półkotapczan. Rozmawiają Michał Hankus z Muzeum Krakowa i Marzena Florkowska.

Rogalka, mątewka, firlejką, koziołek

  • access_time 00:03:18
  • calendar_today Niedziela, 2020.10.25
Prosty kuchenny przyrząd, a w sumie ma ponad 30 nazw i określeń. Ekologiczny, wykonany z czubka choinki - najczęściej tej usuwanej z domów po Świętach. O zapomnianym przedmiocie i nieużywanych słowach rozmawiają Jurek Kujawski „Szpinak” z Chałupy u Szpinaka w Nowohuckim Centrum Kultury i Marzena Florkowska

Dźwigać

  • access_time 00:04:23
  • calendar_today Niedziela, 2020.10.04
Słowo, które nie ma nic wspólnego z podnoszeniem ciężarów, ale też znacznie rożni się od słowa "udźwignąć". Niby jedna głoska, przedrostek, a całkiem inne znaczenie. Rozmawiają dr Małgorzata Majewska z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ i Marzena Florkowska.

Dzierza

  • access_time 00:03:32
  • calendar_today Niedziela, 2020.09.20
Czy ktoś rozumie i używa jeszcze takie słowo? Okazuje się, że tak - otóż piekarze, nawet ci bardzo nowocześni, znają takie określenie. Bo słowo dzierza pachnie chlebem. Z Jurkiem Kujawskim „Szpinakiem” rozmawia Marzena Florkowska.


 

Krindż / cringe

  • access_time 00:04:24
  • calendar_today Niedziela, 2020.09.20
Pochodzi od angielskiego słowa oznaczającego "kulić się" i określa wstyd, coś bardzo żenującego. W jakich sytuacjach jest używane przez młodzież? Rozmawiają dr Małgorzata Majewska z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ i Marzena Florkowska.

Beka czyli heca - czy oznaczają to samo?

  • access_time 00:04:05
  • calendar_today Niedziela, 2020.09.13
W cyklu słów nowych, używanych przez nastolatki słowo BEKA. Co oznacza i dlaczego w ogóle powstają nowe słowa? Rozmawia Marzena Florkowska i dr Małgorzata Majewska z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ.

Kleks w laptopie - czy to możliwe?

  • access_time 00:03:41
  • calendar_today Niedziela, 2020.09.13
Kleks w zeszycie - to oczywiste. Ale czy obecnie dzieciom zdarzają się jeszcze takie nieszczęścia? A może w dobie komputerów to już pojęcie całkowicie odchodzące w niepamięć? Sprawę rozważają Michał Hankus z Muzeum Krakowa i Marzena Florkowska.

Liniuszek i kałamarz

  • access_time 00:04:43
  • calendar_today Niedziela, 2020.09.06
Na początek nowego roku szkolnego wyrazy związane z edukacją. Czy ktoś dziś używa takich pomocy jak liniuszek czy kałamarz? Jaka funkcje pełniły w życiu ucznia? Rozmawiają Michał Hankus z Muzeum Krakowa i Marzena Florkowska.

Dzban, dzbaniara, dzbanizm

  • access_time 00:05:13
  • calendar_today Niedziela, 2020.09.06
To zwycięzca plebiscytu na Młodzieżowe Słowo Roku 2018. Co oznacza to określenie i czy jest tylko żartobliwe, pieszczotliwe, wykluczające, czy obraźliwe? Niezależnie od wszystkiego, nikt z nas nie chciałby być "dzbanem". Językoznawczyni, dr Małgorzata Majewska z Instytutu Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ, i Marzena Florkowska spróbują to słowo wyjasnić.
Więcej