Reportaż w Radiu Kraków

Prawo w Polsce przewiduje dwa schematy finansowania opieki nad osobami niesamodzielnymi. Ci, którzy znaleźli się w domach pomocy przed 2004 r., są wspierani przez państwo, kwota od lat się nie zmieniana. Wsparcie to jest niewystarczające. Osoby przyjęte po tej dacie korzystają z nowego systemu finansowania, który jest bardziej adekwatny do ich potrzeb. Im więcej osób przyjętych przed 2004 rokiem ma dany Dom Pomocy Społecznej, tym większe są jego problemy finansowe.

W kwietniu dyrektorzy DPS-ów stowarzyszyli się w Ogólnopolskim Forum Domów Pomocy Społecznej Prowadzonych na Zlecenie  i o trudnej sytuacji swoich domów informowali Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej. Nie otrzymali z Ministerstwa żadnej odpowiedzi, a wysyłali kilka pism.
 Wicewojewoda Małopolska Elżbieta Achinger dwukrotnie (w lipcu i we wrześniu) występowała do Ministerstwa Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej celem pozyskania dodatkowych środków z rezerw  na to zadanie. Środki z rezerw celowych mogły być przyznawane wojewodom do 30 września 2024 roku. Wojewoda Małopolski nie otrzymał jednak zwiększenia środków na ten cel.  Wojewoda Małopolski Krzysztof Jan Klęczar  podjął działania mające na celu wygospodarowanie z budżetu Wojewody Małopolskiego dodatkowych środków, które mogłyby zostać przeznaczone na zwiększenie średniej wojewódzkiej kwoty dotacji. Udało się wygospodarować 3 miliony złotych dla małopolskich DPS-ów prowadzonych przez organizacje pozarządowe. "To tylko gaszenie pożaru" - zaznaczył Wojewoda Małopolski. I tak np. Fundacja im. Brata Alberta otrzyma wyższe finansowanie za październik, listopad i grudzień, ale nadal brak jej środków na pokrycie długów, które narosły od początku roku z powodu zbyt niskiej dotacji w stosunku do nowych wydatków: zwiększonych rachunków za energię, żywność i kosztów podniesienia płacy minimalnej.

"Jesteśmy świadomi, że codziennie otrzymują Państwo wiele próśb o pomoc, jednakże liczymy na to, że dostrzegą Państwo, jak istotna jest stawka w tej sprawie. Z całego serca prosimy o pomoc w nagłośnieniu naszej sytuacji oraz wsparciu trwającej zbiórki. Potrzebujemy zebrać około 350 tysięcy złotych, aby przetrwać. Bez tej kwoty nasza działalność stanie się niemożliwa. Każda forma wsparcia, nawet najmniejsze udostępnienie tego apelu, ma dla nas ogromne znaczenie." - czytamy na stronie Fundacji im. Brata Alberta, która uruchomiła zrzutkę na ten cel.

Dlaczego kryzys finansowy dotyka kilkuset Domów Pomocy Społecznej w Polsce? O tym w reportażu.

 

O naukowych badaniach arrasów  opowiedzieli: prof. T. Łojewski, Emilia Nowak Przybyszewska, Joanna Pasieka, Ewa Mardak i Elzbieta Nowak z pracowni konserwacji  tkanin Zamku Królewskiego na Wawelu.

Kilka lat temu Ewa Szkurłat gościła w domu Państwa Wożniaków w Warszawie. Jolanta Majchrzak-Woźniak jest pianistką, piosenkarką i artystką. Jolanta i Tadeusz Woźniakowie są rodzicami Filipa, który uwielbia grać na basie i świetnie jeździ konno. To opowieść o sile miłości, muzyce, która przenika geny i byciu razem. W reportażu wykorzystano fragmenty utworu "Mamela" w wykonaniu "Zespołu Downa".

Chór społeczny przy Filharmonii Krakowskiej to zespół zrzeszający pasjonatów śpiewu prowadzony przez Marcina Wróbla, artystę chóru mieszanego Filharmonii Krakowskiej i dyrygenta. Powstał jako inicjatywa towarzysząca wykonaniu Carmina burana Carla Orffa w styczniu 2023 w Filharmonii im. K. Szymanowskiego w Krakowie. Sukces artystyczny i medialny zmotywował do dalszego rozwoju zespołu.

Co daje muzyka ludziom, którzy na co dzień pracują w zawodach z nią nie związanych? Co sprawia, że chór jest dobry i chce się w nim śpiewać "po godzinach"? O tym opowiadają: Magdalena Mistarz, Andrzej Sudolski, Karolina Siwik, Daria Studnicka, Maria Piątkowska, Roger Całkowski i Sabina Bisztyga.

Długa 38  - ten adres znał każdy Żyd przyjeżdżający do Krakowa. Jako pierwsi wrócili ci, którzy wojnę przetrwali ukryci w podkrakowskich miejscowościach, następni byli więźniowie obozów niemieckich, najpóźniej zaś ci, których wywieziono w głąb Związku Radzieckiego. Byli krańcowo wyczerpani i bez środków do życia. Kamienica przy Długiej była jak latarnia, która przyciągała swym światłem i rozpraszała mrok. Tu można było dostać chleb, koc, łózko, lekarstwa, zupę, dokumenty i najważniejsze: informacje o bliskich. Na drzewach i ścianach pisano lub zawieszano karteczki z nazwiskami i adresami. Ludzie przekazywali wiadomości o aktualnym pobycie, planach wyjazdu czy przetrwaniu. Wojewódzki Komitet Żydowski w Krakowie sprawnie organizował pomoc i próbował odtwarzać spółdzielnie rzemieślnicze, szkoły, domy dla sierot i seniorów. Objęto opieką również dzieci. Lena Kichler, absolwentka psychologii na Uniwersytecie Jagiellońskim, zorganizowała domy lecznicze w Rabce i Zakopanem dla osieroconych, ocalałych żydowskich dzieci z Krakowa. Sama objęła kierownictwo nad zakopiańską placówką.
Powojenny Kraków to również wielki punkt tranzytowy. Stąd, legalnie lub nie, wyjeżdżano na Zachód - głownie do Palestyny i Stanów Zjednoczonych. Dane dynamicznie się zmieniały, ale przyjmuje się, ze w 45 czy 46 roku w Krakowie było ok. 6,5 tysiąca Żydów. Choć były miesiące, że przebywało tu nawet 20 tysięcy.

Protesty trwały kilka dni, doszło do starcia z milicją i użyto broni palnej. Bunt stłumiono, a krzyż został zniszczony. Władze skonfiskowały też 2 miliony złotych uzbierane przez mieszkańców na budowę obiecanego kościoła. Według wykazu milicji zatrzymano wtedy 467 osób. Cześć z nich dostało "wilczy bilet" - nigdzie nie mogli znaleźć pracy, niektórzy musieli wyprowadzić się z Nowej Huty.
Do kompromisu z władzami doprowadził potem biskup Wojtyła, zgadzając się, by świątynia powstała kilkaset metrów dalej. Budowę kościoła w Bieńczycach rozpoczęto w październiku 1967 roku, a w maju 1977 roku kardynał Karol Wojtyła dokonał jego konsekracji.
W listopadzie 2007 roku na miejscu walki o krzyż stanął Pomnik Krzyża Nowohuckiego. Odlany z brązu monument ma prawie 5 metrów wysokości i waży ok. 600 kg. Zaprojektował go krakowski artysta rzeźbiarz prof. Stefan Dousa. Krzyż-pomnik zastąpił trzy poprzednie krzyże, stojące w tym miejscu: pierwszy, drewniany, ulegał niszczeniu; drugi był metalowy, trzeci znów drewniany.

W reportażu udział wzięli: Zofia Gaworek, Helena Kędzierska, Halina Słabczyńska, Janina Drąg, Czesław Rówieński, Aleksander Bielat i
Adam Macedoński.

Dokument "Bunt" reprezentował polską radiofonię na Międzynarodowym Festiwalu Prix Europa w Berlinie w 2000 roku.

"Chvost" to duet muzyczny tworzony przez wokalistkę Paulinę Bisztygę i producenta muzycznego Minoo. Szczególne miejsce w ich projekcie zajmują historie kobiet, które muzyką leczyły trudy dnia codziennego. Gorzkie słowa piosenek, niegdyś kontrastujące z pogodnymi melodiami, za sprawą duetu otrzymują nowe życie. Życie pełne nieoczywistych rozwiązań, parkietowego pulsu i doświadczania muzyki elektronicznej na wiele sposobów. W lutym 2022 roku Chvost wydał swój pierwszy singiel "Kamień", który zapowiada nadchodzącą płytę.

W reportażu wykorzystano utwory: "Kamień", "Wąż", "Słoneczko", "Daremnie", "Dwoje", "Uśnij" oraz  "Kamień na kamieniu..." w wykonaniu grupy śpiewaków Koła Gospodyń Wiejskich z Woli Batorskiej

Według ostatniego spisu powszechnego rośnie w Polsce odsetek seniorów. Aż 26% osób starszych jest osamotnionych, a ponad 12% z nich w ogóle nie wychodzi z domu. Z badań społecznych wynika, że 39 proc. osób powyżej 80. roku życia doświadcza poczucia pustki, 48 proc. z nich brakuje towarzystwa, zaś co trzecia osoba powyżej 75. roku życia mieszka sama.

Autor wciela się w niej w rolę narratora oraz rozmawia z uczestnikami Misterium Męki Pańskiej w Kalwarii Zebrzydowskiej, aktorami odgrywającymi role Piotra i Judasza.

Raz w roku Kalwaria Zebrzydowska powraca do czasów biblijnych i rytualnie przeżywa śmierć Chrystusa. W Misterium Męki Pańskiej uczestniczy nawet 100 tysięcy pielgrzymów. W kronikach klasztornych zachowały się o dane o pierwszych misteriach w XVII wieku, nie pozostał jednak po nich żaden scenariusz poza tekstem dekretu Piłata. Procesje miały charakter podobny do współczesnych, uczestnicy przebierali się za poszczególne postaci towarzyszące Chrystusowi podczas Drogi Krzyżowej.

Audycja z 1999 roku jest dźwiękowym zapisem rozmowy dziadka z wnuczkiem. Dziadek  codziennie - od wielu lat - dostarcza wyprodukowane przez okolicznych rolników mleko do miejscowej mleczarni. Zatrzymuje się przy kolejnych domach i przelewa mleko do specjalnych naczyń. Wnuk - wychowany w dużym mieście - przyjechał do niego na wakacje. Poranna wyprawa do mleczarni jest dla niego wielką przygodą i okazją do rozmowy z niezwykłym człowiekiem.

Reportaż Pawła Sroki znalazł się w finale konkursu dla młodych reportażystów im. Jacka Stwory.

Psycholożka i językoznawczyni, emerytowana profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, od ośmiu lat prowadzi badania nad losami około setki dzieci ocalałych z zagłady. Latem 1945 roku trafiły one do sierocińców w Rabce i w Zakopanem. Domy te, zorganizowała i prowadziła Lena Kichler. Po powtarzających się zbrojnych atakach, w obawie o bezpieczeństwo dzieci, wywiozła je do Francji, skąd po 3 latach trafiły do Izraela. Wśród nich był Shalom Koray. Profesor Magdalena Smoczyńska rozmawiała z nim w Izraelu i zaproponowała zrobienie badań genetycznych.

Profesor Magdalena Smoczyńska przygotowuje książkę o Lenie Kichler i dzieciach z jej sierocińca. Jej dotychczasowe badania wymagały dotąd ośmiokrotnych pobytów w Izraelu, 6-tygodniowego pobytu w USA z wizytami w kilku stanach, gdzie mieszkają „dzieci Leny”, dwóch kilkutygodniowych pobytów we Francji, licznych podróży po Polsce i długich pobytów w Warszawie, gdzie mieszczą się ważne archiwa. Ponieważ jej badania nie są finansowane przez żadne instytucje, uruchomiła zrzutkę "Na badanie losów ocalałych żydowskich dzieci z powojennych domów dziecka w Rabce i Zakopanem".

W reportażu wykorzystano fragmenty aranżacji Olo Walickiego.

"Niewielka część społeczeństwa górali współpracowała z niemieckim okupantem, ale jednak zrobiła to elita. To był początek myślenia, że elity krajów pociągną za sobą ludzi"– powiedział reżyser Marcin Koszałka. Jego film „Biała odwaga” poruszający temat Goralenvolku trafi do kin 8 marca.

Przez ponad trzydzieści lat (1938-1969) głos Antoniego Augustynka Wichury towarzyszył słuchaczom Polskiego Radia. Był nazywany "lordem spikerów", ale zasłynął również swoimi interpretacjami utworów pisanych w gwarze podhalańskiej. Miał świetny słuch i genialnie odtwarzał melodykę gwary i języków.

Do filmu o Antonim Wichurze zebrano już materiały archiwalne dzięki pomocy Cricoteki, Teatru Bagatela, Starego Teatru, Narodowego Archiwum Cyfrowego, Radia Kraków  oraz wielu krewnych i znajomych.

W reportażu występują: Piotr Augustynek - syn A. Wichury, Paweł Augustynek "Halny" - wnuk. Nagrania z Andrzejem Augustynkiem pochodzą z materiałów dokumentacyjnych gromadzonych do filmu. Wykorzystano również materiały archiwalne Radia Kraków: sygnały audycji Radia Kraków, emitowane z latach 50-tych i 60-tych.

Rodzina Antoniego Wichury zgromadziła jego nagrania na stronie: www.wichura.augustynek.pl