Radio Kraków
RK Podcasty Radio Kraków Kultura - z archiwum

Radio Kraków Kultura - z archiwum


RSS

Sto lat, sto lat już (niemal) żyje nam... Radio Kraków. Piękny WIEK.

Radiowe archiwa obejmują mniej więcej 3/4 tego właśnie stulecia. Warto po nie regularnie sięgać, żeby wybrać się w przeszłość miasta królów polskich i w dzieje całej Małopolski.

W nagraniach znajdujących się w zbiorach archiwalnych Krakowskiej Rozgłośni Polskiego Radia, czyli dzisiejszego Radia Kraków, jak w powiększającym lusterku wstecznym podczas podróży samochodem, odbija się nasza historia. Nie tylko historia Krakowa i regionu, także całego kraju. Radio Kraków wszak towarzyszy nam od niemal wieku – zatem jest to, można rzec, radio wieczne – jak Kraków.

Coraz szybciej pędzimy do przodu, a warto od czasu do czasu zatrzymać się, choćby na godzinkę i wrzucić wsteczny bieg. Zauważmy: podróż w przeszłość, nawet odbywana stosunkowo szybko, bo z prędkością dźwięku zapisanego w radiowych nagraniach, jest bezpieczna, w odróżnieniu od podróży w przyszłość. Przeszłość, którą zawsze warto poznawać lepiej, jest pewna: już się wydarzyła i nie zmieni - mimo licznych i usilnych prób dokonywania w niej zmian. Przyszłości wcale nie znamy. szczególnie w tych niepewnych czasach.

Codziennie, od poniedziałku do piątku, od 14:00 do 15:00 w Radiu Kraków Kultura, będziemy odbywać wędrówki w czasie; często podróże sentymentalne, szczególnie dla tych z Państwa, którzy od dawna są wierni naszej Rozgłośni. Archiwalne zbiory są przecież po to, aby żyć nie tylko w pamięci, ale też odżywać w uszach Słuchaczy.

Będę miał zaszczyt i przyjemność odbywać z Państwem te podróże w głąb archiwów Radia Kraków, przy okazji sam mając sposobność poznawać lepiej przeszłość własnego Radia, miasta i regionu. Liczę na głosy Państwa, które uzupełnią naszą zbiorową wiedzę o mijającym wieku i o znacznie dawniejszych czasach... Pozwolą raz jeszcze, wspólnie przeżyć podróż „z biegiem lat, z biegiem dni”.

Drogowskazem dla nas niech będzie małopolski i krakowski kalendarz, a także – na co liczę – Państwa sugestie.

Mam nadzieję, że pogram pomoże dowieść słuszności Norwidowej tezy: „Przeszłość to jest dziś, tylko cokolwiek dalej...”.

Poniedziałek - piątek, godz. 14:00.

Podcasty

Pamięci "Profesora"

19 stycznia 1975 r. odszedł wybitny polonista, „gospodarz literatury polskiej”, jak Go nazywano, który deklarował: „Oddam kilo liryki za gram dobrej krytyki”. 10 lat po jego śmierci na antenie Radia Kraków pojawiła się upamiętniająca Uczonego audycja pt. „Profesor”, autorstwa red. Elżbiety Koniecznej. Wspomnieniami o Kazimierzu Wyce podzielili się Wincentyna Wodzinowska-Stopkowa, Marian Stala, Jan Pieszczachowicz oraz Jerzy Bandura - artysta rzeźbiarz, bliski znajomy Profesora. Jego opowieści są bardzo plastyczne, jednak z pewnością nie "pomnikowe"; szczególnie tu przytoczona historia sporu z Gałczyńskim; miłosiernie niedokończona.

W najbardziej depresyjny dzień roku wspominamy legendę polskiej psychiatrii - prof. A. Kępińskiego

  • Marcin Ziobro
  • access_time 00:01:06
  • calendar_today Poniedziałek, 2023.01.16
Dziś "Blue Monday" - jakoby najbardziej depresyjny dzień roku. Dzień ma swój merkantylny, amerykański rodowód, jest jednak okazją, aby przypomnieć postać sławnego, polskiego uczonego i lekarza, który zmagał się m.in z depresją swoich pacjentów, a odszedł 8 czerwca 1972, mając zaledwie 54 lata. W cyklu "Radio Kraków Kultura z archiwum" dziś o 14:00 posłuchamy audycji Ireny Thune Sagan z 1984 r. pt. „Wpisani w czterdziestolecie. Prof. Antoni Kępiński”. W niespokojnym czasie, gdy tuż obok nas toczy się krwawa, absurdalna wojna, można docenić ponadczasowość rozważań uczonego, który zajmował się m.in. rzeczywistością obozów koncentracyjnych, czy psychopatologią władzy. Jego diagnozy wydają się i dziś aktualne, jak Biblia, z którą w ręku zmarł owego czerwcowego dnia. W audycji usłyszymy m.in., jak wspominał Profesora także już nieobecny wśród nas prof. Zygmunt Hanicki, żyjący w latach 1919-1995 profesor chorób wewnętrznych, nefrolog, twórca krakowskiej dializoterapii, leczący prof. Kępińskiego.

"Ziemia dzieciństwa i młodości Kazimierza Przerwy-Tetmajera"

W "Radiu Kraków Kultura z archiwum" przypominaliśmy już pierwszą część audycji dokumentalnej Jerzego Skrobota „Ziemia dzieciństwa i młodości Kazimierza Przerwy-Tetmajera” zatytułowaną "U nas w Ludźmierzu"; zapraszamy na jej drugą część, zrealizowana na podst. nagrań z 1977 r. i zatytułowaną „Wśród swoich”. Pobyty Kazimierza Przerwy-Tetmajera w Zakopanem, jego znajomość z Szymkiem Krzysiem i z Marią Moczarniakową z domu Palider, pierwowzorem Maryny z Hrubego, wspominają: Bronisław Cukier, Ignacy Różański, Franciszek Maczewski, Józefa Cukier, Magdalena Apostoł, Andrzej Bachleda, Helena i Andrzej Krzeptowscy, Bronisława Tadziak-Bachleda. Utwory Kazimierza Przerwy-Tetmajera oraz fragmenty Księgi TatrJalu Kurka czytają: Zygmunt Józefczak, Jerzy Trela i Andrzej Wiernik. Zakopane, z którym związał się autor „Skalnego Podhala” było na początku XX wieku miejscem niezwykłym – nieoficjalną stolicą Polski, podzielonej wówczas jeszcze między zaborców. Tam, gdzie żyli prości górale, pojawiali się także przedstawiciele polskich elit intelektualnych i artystycznych, a Kazimierz Przerwa – Tetmajer czuł się równie dobrze w obu tych środowiskach. Zaprzyjaźnił się szczególnie z Szymkiem Gąsienicą - Krzysiem, góralskim gawędziarzem, muzykantem i swoim ulubionym woźnicą. A oto fragment podawanej z ust do ust relacji o osobliwym finale jednej z ich wspólnych wypraw.

Przypominamy Króla Bieszczadów

W programie Radio Kraków Kultura z archiwum słuchamy gawędy Tadeusza Bzowskiego, przewodnika i inspektora bieszczadzkich parków konnych. Opowiada o bieszczadzkiej przyrodzie. Możemy usłyszeć m.in. o karpackim jeleniu – akurat w czasie, gdy w górach trwają gody jeleni – rykowiska. Nagrania dokonała w 1980 r. Teresa Siedlar. W naszych radiowych archiwach jest więcej opowieści tego wspaniałego gawędziarza, arystokraty i myśliwego, który po wojnie związał się z Bieszczadami. Lubiła rozmawiać z nim zwłaszcza Anna Balicka. Do nietuzinkowej postaci „Króla Bieszczadów”, wielbiciela przedwojennych balów, koni, wilków, niedźwiedzi, sokołów i innych stworzeń (obdarzonych wg Tadeusza Bzowskiego duszą, czy raczej duszyczką) wrócimy jeszcze w Radiu Kraków Kultura

83. rocznica agresji ZSRR na Polskę i związany z tą datą Dzień Sybiraka skłania do zadumy i wspomnień

Ostatni Prezydent RP na uchodźstwie, Ryszard Kaczorowski, od najmłodszych lat harcerz, po zajęciu swego rodzinnego Białegostoku przez Armię Czerwoną zaczął, jako niespełna dwudziestolatek, tworzyć Szare Szeregi i był ich łącznikiem z ZWZ. Przypłacił to wyrokiem śmierci wydanym przez Najwyższy Sąd Białoruskiej Republiki Radzieckiej, zamienionym po stu dniach pobytu w celi śmierci na 10 lat łagrów na Kołymie. Odzyskał wolność po podpisaniu układu Sikorski - Majski. Jego przyszła żona, Karolina, z domu Mariampolska, pochodząca ze Stanisławowa, trafiła na Syberię, potem podzieliła los "dzieci tułaczych" - przez Iran trafiając do Afryki, a ostatecznie do Londynu. W styczniu 1998 r. Prezydent Ryszard Kaczorowski otrzymał od Radia Kraków tytuł "Człowieka miesiąca". Z tej okazji Państwo Kaczorowscy zostali zaproszeni do naszego radiowego studia, gdzie rozmawiali z nimi P. red. Ligia Kubas i P. red. Jarosław Knap. Oto fragment rozmowy. Pani Prezydentowa wspominała pobyt na Zamku Królewskim w Warszawie, podczas uroczystego przekazania insygniów władzy państwowej II RP prezydentowi Lechowi Wałęsie.

Z mikrofonem w Szibeniku (dziś Chorwacji, a dawnej Jugosławii)

Nieoceniona i niezapomniana P. Red. Teresa Siedlar latem 1983 r. odwiedziła z mikrofonem dobrze znany wielu Polakom chorwacki Szibenik; wówczas było to jeszcze miasto w Jugosławii i trwał tam "Słoneczny Festiwal", czyli Jugosłowiański Festiwal Dzieci. Rozmawiała m.in. z dziećmi z Norwegii, Chińczykami z Szanaghaju, a także małymi obywatelami dalekiego kraju, w którym przez ostatnie cztery dekady niewiele się zmieniło. Dziś jednak nie mamy już żadnych złudzeń co do tamtejszych realiów...

Przypominamy fragment "Pamiętników dwóch generałów"

Generał Stanisław Maczek, jeden z bohaterów Polskiego Września, przeżył przeszło 102 lata, a wojskową karierę zaczynał jeszcze podczas I wojny światowej, walcząc za Najjaśniejszego Pana Franciszka Józefa I. Brał też udział m.in. w wojnie polsko-bolszewickiej i oczywiście w II wojnie światowej. 83 lata po tym, jak pancerno-motorowa 10 Brygada Kawalerii płk Maczka powstrzymała niemieckie natarcie w bitwie pod Jordanowem, audycja "Radia Kraków Kultura z archiwum" przypomni m.in. fragmenty pamiętników naszego słynnego dowódcy wojsk pancernych, wydane pt. "Od podwody do czołga", a nagrane jeszcze za Jego życia, w maju 1994 r., przez niezapomnianego Andrzeja Buszewicza. Oto fragment audycji Romany Bobrowskiej "Pamiętniki dwóch generałów",mówiący o epilogu walk generała Maczka na froncie zachodnim.

Zrękowiny sprzed wieków

Dziś w Radiu Kraków Kultura - z archiwum sięgamy głęboko w dzieje i do archiwalnych zasobów Radia Kraków. Przypominamy audycję folklorystyczną wyemitowaną w 1958 roku. To inscenizacja zrękowin sprzed wieku.

Konfederacja barska, strzały i dwór w Stryszowie

Na poły legendarna rocznica z krakowskiego kalendarza: 22 czerwca 1768 r., podczas konfederacji barskiej, pewien krakowski mieszczanin zastrzelił oficera dowodzącego szturmem Moskali. Uczynił to w sposób wyjątkowy... A więcej zdradzi rozmówczyni dziennikarki Radia Kraków Danuty Władyczańskiej, pani kustosz muzeum w Stryszowie, Alicja Gałecka-Paduchowa. Przenieśmy się do 1991 r., gdy w dworze w Stryszowie trwała wystawa poświęcona konfederacji barskiej.

Szczepko i Tońko - czy jeszcze ktoś o nich pamięta?

Tego poetyckiego, satyrycznego duetu w radioodbiornikach słuchały tysiące! W wyszperanej z archiwum Radia Kraków audycji Anny Arwaniti pt. "Tońcio", odtwórca tej roli w duecie Szczepko i Tońko, mecenas Henryk Vogelfaenger, nagrany w 1988 r., przypomina, jak to się zaczęło.

O tym, jak Mikołaj Kopernik z Collegium Maius przeniesiony został przed Collegium Witkowskiego

8 czerwca 1900 r. na dziedzińcu Collegium Maius odsłonięto pomnik Kopernika, który w 1953 roku, z inicjatywy Karola Estreichera przeniesiono w obecne miejsce, na Planty, przed Collegium Witkowskiego. A więcej o pomnikowej postaci usłyszymy w audycji Teresy Siedlarowej "Miasta Kopernika" z 1986 roku.

O początkach Teatru im. Juliusza Słowackiego w "Opowieściach teatralnych Józefa Malika"

2 czerwca 1891 r. położono kamień węgielny pod budowę Teatru Miejskiego, który w 1909 stał się Teatrem im. Juliusza Słowackiego. W "RKK z archiwum" przypominamy audycję Teresy Siedlarowej "Opowieści teatralne Józefa Malika" z 1984. Skromny pracownik techniczny Teatru nie zgadzał się z niektórymi pomysłami na scenografię... "Jest wśród nas ktoś, kto nie rozumie sztuki" - mógłby skwitować spór sprzed lat pewien wybitny Artysta.

Z archiwum Radia Kraków... bajka o koguciku

W Radio Kraków Kultura - z archiwum przypominamy dziełka autorstwa przedwojennej autorki „powieści dla dorastających dziewcząt”, Ireny Szczepańskiej, która po wojnie została pracownikiem krakowskiej rozgłośni Polskiego Radia. W 1949 r., w roku proklamowania socrealizmu w literaturze polskiej, nagrała z udziałem aktorów Teatru Młodego Widza w Krakowie, swoją „Bajkę o Pasibrzuszku” - najzupełniej zgodną z wytycznymi epoki... A oto późniejsze o rok nagranie piosenki o koguciku, której słowa, melodia i harmonia dziś kojarzą się szczególnie złowrogo. Kto odważny, niech posłucha, nie bacząc na jakość.

Nietypowe pozdrowienie Piusa XI

  • Marcin Ziobro
  • access_time 00:01:16
  • calendar_today Poniedziałek, 2022.05.30
W Radiu Kraków Kultura - z archiwum sięgamy tym razem po opowieści medyczne nestora ginekologii prof. Stefana Schwarza. Jedna z nich z pewnością wywoła uśmiech na twarzy słuchacza... Chodzi o nietypowe pozdrowienie Piusa XI, jakie słynny wykładowca Uniwersytetu Jagiellońskiego mógł wysłuchać przy okazji występów chóru akademickiego przed papieżem w 1929 roku.

Wielka matczyna miłość

To jak wielka potrafi być matczyna miłość udowadnia doskonale matka Władysława Orkana, która poświęciła bardzo wiele by godnie wychować swoich synów, a także zapewnić im odpowiednie wykształcenie. Potrafiła przejść 70 km z Gorców do Krakowa, by w tobołku zanieść im podstawowe produkty żywnościowe: chleb, mleko, ser. Wspominamy ją oraz ślemy ukłony wszystkim matkom, jednocześnie sięgając do radiowego archiwum, m.in. po felieton Jalu Kurka wygłoszony na antenie Radia Kraków 24 maja 1981 roku. Rzecz poświęcona była matce Władysława Orkana, ale także matce autora felietonu.

Kraków - duchowa stolica Polski w czasie zaborów

W Radiu Kraków Kultura z archiwum ś.p. prof. Franciszek Ziejka, w audycji Romany Bobrowskiej, przypomina rolę Krakowa jako duchowej stolicy Polski w czasie zaborów. Wracamy do słuchowiska z 1957 r. "Kazimierz Wielki" wg rapsodu Stanisława Wyspiańskiego. Muzykę skomponował Jerzy Bresticzker, jako redaktor wymieniona jest w metryce nagrania Romana Bobrowska (jeszcze pod swoim panieńskim nazwiskiem Belczyk), a słuchowisko reżyserował Zdzisław Mrożewski.

Karol Bunsch - doktor praw, człowiek wielu pasji, wielki pisarz

22 lutego 1898 r. (a zatem 124 lata i jeden dzień temu) urodził się w Krakowie Karol Bunsch. Doktor praw, człowiek wielu pasji, który jednak pozostaje w naszej świadomości głównie jako pisarz historyczny. Napisane przez niego wspaniale archaizowaną polszczyzną dialogi mogłyby zapewne być ozdobą ekranizacji seriali z naszych dziejów. Na razie jednak w polskiej telewizji oglądamy... historyczny serial rosyjski. Tempora mutantur... "Pana Bunscha podróże w przeszłość" - a ściślej fragmenty tak zatytułowanej audycji Anny Balickiej z 1983 r., z udziałem 85-letniego wówczas pisarza, do usłyszenia w "RKK z archiwum". Zaprasza Marcin Ziobro.

Izabela Zaruska de domo Kietlińska. Taka kresowa polszczyzna już się nie zdarza

W Dzień Myśli Braterskiej w programie "RKK z archiwum" wspominamy m.in. gen. Mariusza Zaruskiego, człowieka wielu pasji - wojskowego, żeglarza, taternika, poetę, pisarza - mocno związanego z harcerstwem. Jego głosu nie znajdziemy w archiwach RK, ale jest nagranie jego Żony. W 1901 r. Mariusz Zaruski ożenił się z Izabelą Kietlińską, córką znanego odeskiego lekarza. Izabela Zaruska, przedstawiana w audycji Teresy Siedlarowej "Wspomnienie o Mieczysławie Karłowiczu" z 1964 r. jako Irena (być może używała tego imienia?) miała przeżyć męża o 30 lat. Odeszła w 1971 w wieku 91 lat. Zaprasza Marcin Ziobro.

Mazowsze niecenzuralne? W Małopolsce to możliwe!

W programie "RKK z archiwum" piękny akcent, przypominający nieskazitelną polszczyzną i wspaniałym radiowym głosem, że wciąż świętujemy 95. urodziny Radia Kraków. Ćwierć wieku temu, z okazji 70. urodzin Radia Kraków Anna Balicka i Justyna Nowicka odbyły szereg rozmów z ludźmi Radia. Przed mikrofonem Anny Balickiej znalazł się niezapomniany spiker Adam Jasiński, który... bał się mikrofonu. A obawy wynikały często z przyczyn politycznych. Mazowsze mogło się na przykład okazać niecenzuralne. W Małopolsce to możliwe! Do słuchania zaprasza Marcin Ziobro.

Cóż znaczy przymiotnik "krakowski"

Szacowny, KRAKOWSKI jubileusz musi nieco potrwać. Musimy zacytować mail słuchaczki, Pani Joanny: Tu bije serce mojego miasta, miasta Królów Polskich. Jestem dumna, że "mieszkam tam, dokąd inni mogą przyjechać na chwilę" a wszystkim mnie odwiedzającym pokazuje siedzibę magicznego Radia Kraków, z którym codziennie mówię sobie radosne dzień dobry... Serdecznie pozdrawiam i gratuluję Jubileuszu". Bardzo dziękujemy! Także wszystkim, którzy rzetelnie zapracowali na taką opinię krakowskiego Radia. Dlatego Marcin Ziobro tuż po g. 14 zabiera Państwo w podróż w przeszłość. Sięgamy do archiwalnych nagrań z udziałem prof. dr. Wiktora Zina, który mówi o tym, co... krakowskie.

Jubileusz Radia Kraków. Nie pierwszy w dziejach

Ćwierć wieku temu hucznie świętowano 70-lecie Radia. Z tej okazji Anna Balicka i Justyna Nowicka odbyły wspólnie serię rozmów z dziennikarzami i artystami współpracującymi z Radiem Kraków. Rozmowy ukazały się w jubileuszowym wydawnictwie, z kalendarium autorstwa Diany Poskuty. W archiwum znajduje się ich zapis fonograficzny. M.in. zapis wypowiedzi wspaniałej dokumentalistki z krakowskiego Radia, P. red. Teresy Siedlarowej (na zdjęciu).

"Szał uniesień", miłosnych uniesień

  • Marcin Ziobro
  • access_time 00:02:28
  • calendar_today Poniedziałek, 2022.02.14
Specjalne, walentynkowe wydanie programu "RKK z archiwum". Jednym z tematów jest SZAŁ. "Szał uniesień". Oczywiście uniesień miłosnych! We fragmencie audycji Anny Balickiej z 1983 r. „Niegdysiejsze prowokacje, czyli "Szał" w Sukiennicach” zostały zawarte bardzo interesujące rozważania historyka sztuki, Jerzego Madeyskiego.

Pani Wawelska i wykład prof. Ziejki

Radio Kraków Kultura z archiwum w osobie Marcina Ziobro proponuje dziś podróże w czasie tropem cudzoziemek – zwykle żon naszych władców. Do jednej z nich poddani zwracali się "Królu nasz, Pani umiłowana". „Ty dla tej Polski będziesz perłą...” - to tytuł audycji Romany Bobrowskiej poświęconej królowej Jadwidze. Powstała ćwierć wieku temu, w roku kanonizacji Pani Wawelskiej. Oto fragment komentarza, który wygłosił wówczas śp. prof. Franciszek Ziejka.

Z wybitnymi kompozytorami to rozmowy

W ostatnim podcaście rozwodziliśmy się nad urokami cyfrowej rekonstrukcji filmu „Rękopis znaleziony w Saragossie”, a że nasze redakcyjne rozmowy zmierzają czasem w dziwnych kierunkach, to zawędrowaliśmy ostatnio wspomnieniami do "Bazy ludzi umarłych" (której nową cyfrową rekonstrukcję polecamy serdecznie do zobaczenia w Ninatece). Muzykę w "Bazie..." skomponował krakowski kompozytor ś.p. prof. Adam Walaciński, twórca muzyki także do sporej listy filmów – m.in. "Prawdziwego końca wielkiej wojny", „Faraona” czy do serialu „Czterej pancerni”. Tak, tak... Ballada "Deszcze niespokojne" ze słowami Agnieszki Osieckiej to też dzieło Pana Profesora. A oto, nagrany 23 lata temu, już w obecnej siedzibie Radia Kraków, fragment audycji Jerzego Stankiewicza, z udziałem Adama Walacińskiego, opowiadającego o swojej twórczości kompozytorskiej. Polecamy!

Fragmenty „Dyariusza krakowskiego” o "Rękopisie znalezionym w Saragossie"

W Radiu Kraków Kultura z archiwum przypomnimy dziś m.in. o polskim filmie, mającym status "kultowego - ulubionym dziele takich reżyserów, jak Francis Ford Coppola czy Martin Scorsese. „Rękopis znaleziony w Saragossie” Wojciecha Jerzego Hasa miał swoją premierę 9 lutego 1965 r. Muzykę napisał młody awangardowy kompozytor z Krakowa, Krzysztof Penderecki, a scenografię stworzył o 9 lat starszy krakowski malarz i pedagog, Jerzy Skarżyński. Rozmawiał z nim legendarny redaktor Krakowskiej Rozgłośni Polskiego Radia Jacek Stwora - oto fragment jego audycji „Dyariusz krakowski” z 1968 r.

"Babskie wariactwa" Dobrawy

Dziś w audycji "Radio Kraków Kultura z archiwum" podróż w świat archiwalnych nagrań Radia Kraków, które pokażą słuszność słów kończących księgę czwartą „Myszeidy” Księcia Biskupa Warmińskiego, a zarazem księcia poetów – Ignacego Krasickiego: Mimo tak wielkie płci naszej zalety, My rządzim światem, a nami kobiety. Nasz archiwalny spacer zaczniemy od fragmentu audycji Ireny Thune–Sagan sprzed ponad czterech dekad, pt. „Poczet królowych polskich” i od opowieści krakowskiego profesora Józefa Mitkowskiego o postaci ów poczet otwierającej.
Więcej