Radio Kraków
RK Podcasty Przed hejnałem

Przed hejnałem


RSS Spotify

Kraków kładzie się spać późno, ale wcześnie wstaje. W magazynie "Przed Hejnałem" rozmawiamy o wszystkim, co społecznie ważne, ciekawe, zaskakujące, a czasem bulwersujące. O równości, prawach obywatelskich, ekologii, edukacji, zdrowiu, tym fizycznym, ale też tym duchowym i psychicznym. Spotykamy się z artystkami i artystkami, poznając punkt widzenia tych, którzy kształtują współczesną kulturę. Wszystko to w towarzystwie dobrej muzyki i porannej kawy.

Program prowadzi Sylwia Paszkowska, a przygotowują: Sylwia Paszkowska, Agata Ciechanowska i Aneta Hudzik.

Kontakt: [email protected]

Podcasty

"Biały Anioł" i "Prześliczna wiolonczelistka". Alicja Zioło przypomina niezwykłe Polki

Alicja Zioło, autorka książki "Krakowianki. Kontynuacja. Herstoryczne portrety niezwykłych Polek", w rozmowie z Sylwią Paszkowską opowiedziała o dwóch barwnych postaciach – Annie Szałapak, związanej z Piwnicą pod Baranami oraz Annie Wójtowicz-Pawluśkiewicz, pierwowzorze tytułowej postaci z piosenki Skaldów "Prześliczna wiolonczelistka".

„Traktujemy naszą planetę tak, jakbyśmy mieli pięć kolejnych w zapasie”

Plastik jest dziś wszędzie – od lodowców na krańcach świata po wnętrza organizmów ryb w najgłębszych jeziorach. Badania pokazują, że mikro- i nanoplastik przenika do każdego elementu środowiska, a im dłużej odkładamy zdecydowane działania, tym poważniejsze i trudniejsze do odwrócenia stają się skutki degradacji naszej planety. Nadzieję daje połączenie edukacji, która kształtuje świadomość społeczną, z odważnymi rozwiązaniami prawnymi, które ograniczą produkcję i zużycie plastiku. O tym, jak wygląda skala problemu, jakie są jego konsekwencje i gdzie szukać skutecznych rozwiązań, z Sylwią Paszkowską rozmawiały profesor Ewelina Jamróz, polska badaczka i wykładowczyni akademicka, oraz Katarzyna Salus z Fundacji Kupuj Odpowiedzialnie.

Kryminalne lato i jesień w Małopolsce. Przed nami dwa festiwale!

Koniec lata i początek jesieni w Małopolsce należeć będą do miłośników kryminałów. Najpierw, 29–30 sierpnia, Zakopane zaprosi na pierwszy Zakopiański Festiwal Kryminału „Zbrodnia pod Tatrami”, a miesiąc później, od 29 września do 4 października, Kraków stanie się sceną Festiwalu Literatury i Faktu „Krakowski Czas Kryminału”. Więcej o nadchodzących wydarzeniach opowiedział Janusz Mika, dziennikarz, pisarz i publicysta.

Chełmoński. Jak patrzeć na sztukę, gdy znamy trudną przeszłość twórcy?

Po sukcesach w Warszawie i Poznaniu wystawa poświęcona Józefowi Chełmońskiemu dotarła do Muzeum Narodowego w Krakowie. Weekend otwarcia potwierdził, że malarstwo mistrza polskiego realizmu wciąż budzi ogromne emocje. Tłumy zwiedzających, wysoka sprzedaż biletów online i intensywna obecność w mediach społecznościowych wskazują, że krakowska odsłona ma szansę powtórzyć frekwencyjne rekordy poprzednich miast. Gośćmi Sylwii Paszkowskiej byli prof. dr hab. Andrzej Szczerski, dyrektor MNK, dr Aleksandra Krypczyk-De Barra, kuratorka wystawy "Chełmoński", dr Dominika Sarkowicz, kuratorka wystawy "Czwórka".

Tatry Bielskie – oaza spokoju na pograniczu polsko-słowackim

W Tatrach Bielskich nie znajdziemy gęstej sieci szlaków turystycznych. Przez wiele lat niemal cały ten obszar pozostawał zamknięty dla wędrowców – ówcześni możni organizowali tu polowania i nie chcieli, by ktokolwiek im przeszkadzał. Oficjalnym powodem utworzenia rezerwatu była ochrona przyrody, w praktyce jednak był to sposób na utrzymanie terenu w prywatnym władaniu. Paradoksalnie, to ograniczenie ruchu turystycznego sprawiło, że przyroda Tatr Bielskich zachowała niemal dziewiczy charakter – wciąż można tu spotkać kozice i świstaki, a górskie zbocza są wolne od zadeptanych ścieżek i tłumów. O urokach tego rzadko odwiedzanego fragmentu Tatr opowiada Nikoletta Kula – autorka książki „Dookoła Tatr. Znane i nieznane atrakcje Podhala, Orawy, Liptowa i Spisza".

Our Girls Club: Krakowska przestrzeń girlhood i integracji kobiet

Jak znaleźć bratnią duszę w dużym mieście, kiedy praca i codzienne obowiązki pochłaniają większość dnia, a znajomi z czasów studiów czy szkoły mieszkają daleko? Jak stworzyć przestrzeń, w której kobiety w każdym wieku mogą spotkać się, porozmawiać, wspólnie działać i poczuć prawdziwą więź – bez presji, rywalizacji i oceniania? Gośćmi Sylwii Paszkowskiej były trzy przedstawicielki Our Girls Club: Kamila Kościółek, Karolina Drewniana i Oliwia Solarz, które podzieliły się swoją historią, doświadczeniami oraz planami na rozwój tej niezwykłej kobiecej społeczności.

"Człowiek powinien żyć tylko tyle, na ile pozwala mu pamięć". "Traktat o łuskaniu fasoli" w Teatrze Witkacego nadal zachwyca

W Teatrze im. Stanisława Ignacego Witkiewicza w Zakopanem od blisko dwóch lat grany jest spektakl "Traktat o łuskaniu fasoli" na podstawie prozy Wiesława Myśliwskiego. Adaptacji podjęła się Emilia Nagórka, młoda aktorka i reżyserka. Poruszyła ją uniwersalność tej prozy – jej piękno i prawda, która trafia niezależnie od wieku. W jej opinii Myśliwski opisuje doświadczenia i emocje w sposób tak głęboki, że odnajdzie się w nich zarówno ktoś, kto przeżył już wiele, jak i osoba dopiero wchodząca w dorosłość. Sam wybór tekstu podyktowany był również marzeniem o zagraniu jednej z postaci – nauczyciela, bohatera wyjątkowo wrażliwego, który mimo osobistych tragedii walczy o dobro i piękno w świecie pełnym okrucieństwa. Więcej o spektaklu i postaciach opowiedzieli Sylwii Paszkowskiej Emilia Nagórka i Krzysztof Łakomik.

"To mój obowiązek". Barbara Dunin ratuje pałac w Głębowicach

Ruiny pałacu w Głębowicach mogą wydawać się jedynie świadectwem przeszłości, lecz dla Barbary Dunin, prezeski Fundacji Rodu Duninów, są punktem wyjścia do budowania przyszłości. Głębowice to nie tylko zabytek, ale dziedzictwo i marzenie o miejscu, które żyje kulturą, edukacją i pamięcią o przodkach. Ta historia to opowieść o walce, determinacji i pięknym, choć trudnym, dziedzictwie. Więcej opowiedziała w rozmowie z Sylwią Paszkowską.

"To jeszcze biorą?". Autostop wraca do łask, a Krakostop zaraża pasją do niecodziennych podróży!

Mogłoby się wydawać, że autostop przeszedł już do historii. Ten sposób podróżowania nie tylko nie zniknął z dróg, ale wręcz zyskał nowy wymiar. Przygoda, wolność, adrenalina, poznawanie ludzi i kultur – to wartości, których próżno szukać w zorganizowanych wycieczkach. Dla Oskara Pażuchy pasjonata podróży autostopem to sposób na życie, który zmienia człowieka od środka. Więcej o tym, jak wygląda podróż autostopem, opowiedział w rozmowie z Sylwią Paszkowską.

Ponad 300 tysięcy dłużników alimentacyjnych. Około miliona dzieci bez należnego wsparcia

Problem niepłacenia alimentów w Polsce to nie tylko kwestia łamania prawa, ale przede wszystkim narastający kryzys społeczny. Statystyki są alarmujące: według danych Krajowego Rejestru Długów łączna kwota zadłużenia alimentacyjnego przekroczyła już 16 miliardów złotych, a w ciągu ostatnich trzech lat wzrosła aż o jedną piątą. Aż 96% zaległości dotyczy ojców. Szczególną uwagę zwraca także gwałtownie rosnący udział młodych dłużników – w grupie wiekowej 18–25 lat zjawisko przybiera na sile w zastraszającym tempie. O alimentach, ich egzekwowaniu i nieskuteczności systemu Sylwia Paszkowska rozmawiała z radcami prawnymi Kingą Ćwikłą i Karolem Bednarzem.

Orawa na weekend: widokowe trasy, rejs po jeziorze i lekcja historii

Czy można w ciągu jednego dnia zobaczyć Tatry, wejść na wieżę widokową, zjeść świeży ser w bacówce i odbyć rejs po jeziorze, pod którego taflą spoczywają ślady wysiedlonych wsi? Nikoletta Kula – autorka książki „Dookoła Tatr. Znane i nieznane atrakcje Podhala, Orawy, Liptowa i Spisza" – przekonuje, że tak. W rozmowie z Sylwią Paszkowską opowiada o trasie, która łączy piękno przyrody, lokalną kulturę i historię Orawy – regionu rozciągającego się po obu stronach granicy polsko-słowackiej.

Ojcem zostałem fuksem. "Jestem tatą. Strasznie to lubię"

"Tacierzyństwo. Próba" to teatralny projekt społeczny stworzony przez Filipa Komajdę we współpracy z Adamem Grzanką i Michałem Sinkowskim, który w oryginalny sposób podejmuje temat współczesnego ojcostwa. Powstał w ramach rezydencji artystycznej Przestrzeni Sztuki Teatru Figur Kraków i łączy osobiste historie, improwizację i refleksję nad rolą ojca w dzisiejszym świecie. Sami mówią, że to osobiste, pełne szczerości i odwagi doświadczenie trzech ojców, którzy postanowili o swoim ojcostwie opowiedzieć inaczej, bo przez sztukę.

Nie cichnie dyskusja wokół Uniwersytetu Rolniczego. Czy system ochrony zwierząt w edukacji jest wystarczający?

Szymon Bałek, student weterynarii Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie, w grudniu 2023 roku zarejestrował na filmie wykładowczynię zabijającą karpia bez uprzedniego ogłuszenia. Materiał ujawniający niehumanitarne traktowanie zwierzęcia stał się punktem zapalnym do dyskusji o etyce w edukacji weterynaryjnej. Mimo zapewnień uczelni, że procedury były zgodne z przepisami, incydent nadal wywołuje kontrowersje i budzi pytania o odpowiedzialność władz akademickich. Gośćmi Sylwii Paszkowskiej byli: profesor Sylwester Tabor, rektor Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie, Szymon Bałek, student weterynarii, oraz Monika Konieczna z Akcji Ratunkowej dla Krakowa.

„Czyżyk” z Wilczej. Krystyna Zachwatowicz-Wajda wspomina Powstanie Warszawskie

Krystyna Zachwatowicz-Wajda miała 14 lat, gdy wybuchło Powstanie Warszawskie. Była łączniczką w tajnym harcerstwie, działała pod pseudonimem „Czyżyk”. W czasie dwóch miesięcy powstania codziennie wychodziła na ulice Warszawy, wykonując powierzone zadania. W rozmowie z Sylwią Paszkowską powraca do tamtych chwil i opowiada o swoje codziennej służbie.

Królewska scena, mistrzowskie dźwięki. Koncerty o zmierzchu na Wawelu

W studiu Radia Kraków gościła profesor Małgorzata Janicka-Słysz, dyrektorka artystyczna Festiwalu Wawel o Zmierzchu i wykładowczyni Akademii Muzycznej im. Krzysztofa Pendereckiego w Krakowie. Choć głównym tematem rozmowy był festiwal, nie sposób było nie wspomnieć o bliskim związku wydarzenia z krakowską uczelnią muzyczną — w końcu to właśnie jej student, pianista Mateusz Dubiel, otwiera tegoroczną edycję wydarzenia. Jak ujęła to sama Małgorzata Janicka-Słysz: „wszystkie drogi prowadzą z Akademii Muzycznej... na Wawel”.

„Zdrowienie to nie sprint – to maraton”. Oto przewodnik tworzony z myślą o pacjentach i ich rodzinach

Latem 2022 roku Mateusz Kornecki uległ poważnemu wypadkowi podczas treningu skoków na rowerze w lesie. Przeleciał przez kierownicę i uderzył głową o ziemię. Dzięki temu, że miał na sobie kask, przeżył – ale obrażenia były poważne, w tym uszkodzenie mózgu, które wymagało intensywnego leczenia i długiej rehabilitacji. Doświadczenie to stało się punktem wyjścia do założenia Stowarzyszenia „Tam i z powrotem”, które wspiera osoby po urazach mózgu i ich bliskich. W studiu Radia Kraków gośćmi Sylwii Paszkowskiej byli założyciele tej inicjatywy: dziennikarka Iwona Sitnik-Kornecka (mama Mateusza), sam Mateusz Kornecki oraz jego żona Justyna Kornecka. Opowiedzieli nie tylko o dramatycznych początkach i trudnej drodze powrotu do sprawności, lecz także o tym, jak zrodziła się potrzeba stworzenia przewodnika pourazowego i społeczności, która dziś pomaga innym przechodzić przez podobne doświadczenia.

Puszcza Dulowska pominięta. Trwa społeczny apel o jej ochronę

Puszcza Dulowska nie została ujęta w spisie lasów społecznych opublikowanym w lipcu 2025 roku, mimo licznych apeli aktywistów i naukowców. Teren ten, pełen torfowisk, źródeł i rzadkich gatunków, pełni ważne funkcje ekologiczne i rekreacyjne i jest chętnie odwiedzany przez mieszkańców Małopolski i Śląska. Brak ochrony oznacza ryzyko wycinki i budowy obwodnicy. Aktywiści domagają się włączenia puszczy do programu Lasów Społecznych i zapraszają decydentów na wydarzenie terenowe zaplanowane na wrzesień. W rozmowie ze Sylwią Paszkowską udział wzięli: Anna Treit – reprezentantka Ogólnopolskiego Towarzystwa Ochrony Ptaków i Stowarzyszenia Ratujmy Kleszczowskie Wąwozy, dr Łukasz Piechnik – botanik z Instytutu Botaniki PAN, oraz Krzysztof Bałc – działacz Stowarzyszenia Chrzanowskich Cyklistów i ruchu społecznego „Stop Wycince Puszczy Dulowskiej”.

Sąsiedzki Piknik Sztuki – rzeźby, warsztaty i wspólne tworzenie

Tauron Arena Kraków i Bunkier Sztuki łączą siły, by wspólnie zaprosić mieszkańców Krakowa na wyjątkowe wydarzenie plenerowe – Sąsiedzki Piknik Sztuki, który odbędzie się w sobotę, 2 sierpnia, w godz. 11:00–17:00 w ogrodach Tauron Areny. W programie m.in. warsztaty artystyczne dla całych rodzin czy wspólne tworzenie wielkoformatowego obrazu. Podczas pikniku zaprezentowane zostaną dwie rzeźby z kolekcji Bunkra Sztuki: „Bestia” Maurycego Gomulickiego – trzyipółmetrowy neonowy wąż inspirowany smokiem wawelskim – oraz „Przekupka” Małgorzaty Markiewicz – mobilna instalacja odwołująca się do kobiecej obecności w przestrzeni miejskiej. O idei pikniku oraz potrzebie wychodzenia ze sztuką do ludzi Sylwia Paszkowska rozmawiała z Małgorzatą Marcińską, prezeską zarządu Tauron Areny Kraków, oraz Delfiną Jałowik, dyrektorką Bunkra Sztuki.

Lato z Teatrem Witkacego – Zakopane gra przez cały sezon

Zakopane latem potrafi zaskoczyć nie tylko panoramą Tatr, ale i bogatą ofertą kulturalną. Teatr im. Stanisława Ignacego Witkiewicza, jako jeden z nielicznych w Polsce, działa pełną parą również w wakacje. Z myślą o turystach i mieszkańcach przygotowano intensywny repertuar: codzienne spektakle, koncerty, warsztaty oraz wydarzenia rodzinne. Wśród sierpniowych propozycji znalazły się także obchody Japońskiego Święta Góry, które zakończą się wizytą u Akiko Miwy – Japonki mieszkającej od lat w Gorcach. O tym, co czeka widzów w najbliższych tygodniach, Sylwia Paszkowska rozmawiała z Beatą Zalot i Gają Gajewską z Teatru Witkacego i Witkacy Atelier.

"Rodzic ma prawo nie wiedzieć, ma prawo się bać". Holistyczne podejście do pomocy dzieciom

W Krakowie działa wyjątkowe miejsce - Centrum Terapii Rodziny i Dziecka "Kołysanka", w którym terapeuci, psychologowie i pies Benio, pełen energii flat coated retriever, wspierają dzieci i ich rodziny w procesie terapii. O holistycznym podejściu do małych pacjentów, roli rodziców w procesie wsparcia oraz niezwykłej mocy psiej obecności opowiedziały Sylwii Paszkowskiej Dominika Igielski z Centrum Terapii Rodziny i Dziecka "Kołysanka", Fundacja "Ta mama ma imię" i Magdalena Jankowska, psycholożka dziecięca.
Więcej