Radio Kraków
RK Podcasty Przed hejnałem

Przed hejnałem


RSS Spotify

Kraków kładzie się spać późno, ale wcześnie wstaje. W magazynie "Przed Hejnałem" rozmawiamy o wszystkim, co społecznie ważne, ciekawe, zaskakujące, a czasem bulwersujące. O równości, prawach obywatelskich, ekologii, edukacji, zdrowiu, tym fizycznym, ale też tym duchowym i psychicznym. Spotykamy się z artystkami i artystkami, poznając punkt widzenia tych, którzy kształtują współczesną kulturę. Wszystko to w towarzystwie dobrej muzyki i porannej kawy.

Program prowadzi Sylwia Paszkowska, a przygotowują: Sylwia Paszkowska, Agata Ciechanowska i Aneta Hudzik.

Kontakt: [email protected]

Podcasty

Zapomniana historia pierwszego nowohuckiego teatru. „Nurt” zamyka sezon w Łaźni Nowej

Czy teatr może powstać z błota, desek z poniemieckich baraków i nieprofesjonalnych rąk robotników? Może – jeśli stoi za nim idea wspólnoty, marzenia i uporu. „Nurt” to spektakl, który kończy sezon artystyczny Teatru Łaźnia Nowa i jednocześnie otwiera przestrzeń dla pamięci o niezwykłym zjawisku: pierwszym nowohuckim teatrze amatorskim, powstałym w 1952 roku z inicjatywy Jana Kurczaba – literata, felietonisty, inżyniera chemika i pasjonata kultury. To właśnie Kurczab, ukrywający się w czasie wojny ze względu na żydowskie pochodzenie, codziennie przemierzał pieszo drogę z Krakowa do Nowej Huty, by w robotniczych barakach czytać literaturę i tworzyć teatr z ludźmi, którzy dopiero co wznosili to nowe miasto. Ich wspólna praca zaowocowała miejscem, które przez kilka lat przyciągało setki widzów i tętniło życiem – zanim zostało zapomniane i spalone. Dziś ten teatr wraca – nie tylko jako spektakl, ale jako pytanie o sens teatru, o jego społeczne zakorzenienie i o to, kto ma prawo do tworzenia sztuki. Gośćmi Sylwii Paszkowskiej były Małgorzata Szydłowska, reżyserka i wicedyrektorka Teatru Łaźnia Nowa, oraz Barbara Jonak, aktorka grająca w spektaklu „Nurt”.

Lato w mieście z Teatrem Groteska: Teatralna Łąka na Wesołej

Wraz z nadejściem wakacji miasto zaczyna tętnić życiem – ulice wypełniają się wydarzeniami kulturalnymi, a instytucje artystyczne otwierają się na nowe, letnie inicjatywy. Jedną z najbardziej barwnych i rodzinnych propozycji na wakacyjne popołudnia w Krakowie jest Teatralna Łąka na Wesołej – plenerowy projekt Teatru Groteska, który łączy edukację artystyczną, zabawę i wspólne spędzanie czasu w otoczeniu teatru. To nie tylko okazja do udziału w warsztatach i performatywnych czytaniach, ale także zaproszenie do odkrycia magii sceny podczas letnich spektakli familijnych. O projekcie Sylwia Paszkowska rozmawiała z Anną Ratkowską-Filipowicz oraz Małgorzatą Richter z Teatru Groteska.

Dzieje się w Nowej Hucie! NCK przygotowało lato pełne atrakcji

Gdy kończy się sezon artystyczny, a kalendarz wchodzi w wakacyjny tryb, Nowohuckie Centrum Kultury nie zwalnia tempa. Wręcz przeciwnie – od lipca do końca sierpnia zaprasza mieszkańców Krakowa i gości do udziału w NH Fest 2025 – wyjątkowym cyklu letnich wydarzeń artystycznych. To czas pełen koncertów, spektakli, warsztatów, festiwali i spotkań, które łączą różne dziedziny sztuki – od tańca i teatru po gry komputerowe, edukację przyrodniczą i wystawy. O szczegółach letniego programu opowiadali na antenie Radia Kraków Sylwii Paszkowskiej dyrektor Nowohuckiego Centrum Kultury Zbigniew Grzyb oraz pedagożka i instruktorka teatralna Joanna Walczak.

„Spokój mieszka w głowie, nie w portfelu" – rozmowa o sztuce uważnego życia

Współczesność wymusza życie w biegu – nieustanne wykonywanie zadań, wypełnianie zobowiązań, odhaczanie kolejnych punktów z listy. W tym pędzie łatwo zgubić siebie, swoje potrzeby i granice. Odpowiedzią na to doświadczenie jest książka „Slovly. Zwolnij z miłości do siebie” – niewielka objętościowo, ale niezwykle istotna w przekazie. To publikacja o potrzebie zatrzymania się i zwrócenia uwagi na to, co naprawdę ważne. Dominika Meinardi w rozmowie z Sylwią Paszkowską opowiadała o tym, jak odnaleźć spokój we współczesnym świecie pełnym presji i pośpiechu.

Letnie Tanie Kinobranie 2025: 170 filmów, a w głównej roli emocje

Sezon wakacyjny zazwyczaj oznacza przerwę w premierach nowych filmów, a kinomaniacy często zmagają się z brakiem gorących tytułów na dużym ekranie. Kino Pod Baranami jednak nie pozwala się nudzić i przygotowało dla widzów wyjątkową propozycję. Letnie Tanie Kinobranie to jedna z najbardziej oczekiwanych kinowych tradycji w Krakowie. W tym roku, w Kinie pod Baranami, odbędzie się już po raz dziewiętnasty, oferując miłośnikom dużego ekranu okazję do obejrzenia zarówno najnowszych filmów, jak i zapomnianych klasyków. A wszystko to w przystępnych cenach, idealnie dopasowanych do letnich wakacji. O wakacyjnym festiwalu filmowym Sylwia Paszkowska rozmawiała z Marynią Gierat.

Finał XIII edycji Nagrody im. Wisławy Szymborskiej. Wśród nominowanych głównie kobiety

Już dziś poznamy nazwisko laureatki lub laureata jednej z najważniejszych nagród poetyckich w Polsce – Nagrody im. Wisławy Szymborskiej. To wyjątkowe wyróżnienie, przyznawane nie za całokształt twórczości, lecz za konkretny tom poetycki, co czyni je szczególnie aktualnym i otwartym na nowe głosy w literaturze. O tym, dlaczego nagroda ma znaczenie nie tylko symboliczne, ale i realne, jak wpływa na życie poetów i poetek oraz kto znalazł się wśród tegorocznych nominowanych, rozmawiano w studiu Radia Kraków. Gośćmi Sylwii Paszkowskiej byli: prof. Michał Rusinek – prezes Fundacji Wisławy Szymborskiej, literaturoznawca i wieloletni sekretarz noblistki, oraz Joanna Bociąg – sekretarzyni Nagrody im. Wisławy Szymborskiej.

Światowy Dzień Uchodźcy: mierzymy się z największą falą uchodźczą w historii

Pojęcia „uchodźca” i „emigrant zarobkowy” bywają często mylone, choć różnica między nimi jest zasadnicza. Uchodźca to osoba, która opuszcza swój kraj nie z wyboru, lecz z konieczności – uciekając przed wojną, prześladowaniami, torturami, a często także przed groźbą śmierci. Aby otrzymać ochronę międzynarodową, musi udowodnić, że powrót do ojczyzny stanowi realne zagrożenie dla życia lub bezpieczeństwa. Według danych UNHCR, na świecie jest obecnie ponad 122 miliony uchodźców, a liczba ta wzrosła o 2 miliony w porównaniu z rokiem ubiegłym. Z okazji Światowego Dnia Uchodźcy Sylwia Paszkowska rozmawiała z Małgorzatą Olasińską-Chart z Polskiej Misji Medycznej, która podkreśliła, że sytuacja uchodźców to rezultat globalnych kryzysów – wojen, prześladowań, niestabilności politycznej i katastrof humanitarnych. Jej doświadczenia z pracy w obozach w Iraku, Jordanii i irackim Kurdystanie unaoczniają, z jak ogromnymi trudnościami mierzą się ludzie zmuszeni do ucieczki – często przez lata żyjący w prowizorycznych warunkach, z nadzieją na powrót, który wciąż się oddala.

Nowe pokolenie ojców: rozmowa o roli, która wciąż się zmienia

Z okazji Dnia Ojca w studiu Radia Kraków odbyła się rozmowa poświęcona współczesnemu ojcostwu – jego wyzwaniom, zmianom społecznym i codziennym doświadczeniom. Gośćmi Sylwii Paszkowskiej byli: Dominik Radziszowski z Fundacji YoungTree, inicjator inicjatywy „Nowe Pokolenie Ojców”, Kornel Sawicki z krakowskiego Klubu Ojców Tato.Net oraz Stanisław Bobula, psycholog i ojciec. Tematy poruszone w rozmowie dotyczyły m.in. momentu stawania się ojcem, obecności i zaangażowania w życiu dzieci, zmieniających się oczekiwań wobec mężczyzn, a także znaczenia dialogu, partnerstwa i codziennej współodpowiedzialności za dom i rodzinę. W rozmowie pojawiły się zarówno refleksje osobiste, jak i wątki dotyczące szerszych przemian społecznych związanych z rolą ojca we współczesnym świecie.

Radosław Krzyżowski: „Rytm w komedii jest ważniejszy niż w dramacie”

Radosław Krzyżowski, aktor związany od lat z Narodowym Starym Teatrem im. Heleny Modrzejewskiej, to postać, którą publiczność najczęściej kojarzy z rolami dramatycznymi, klasycznymi, szekspirowskimi. I słusznie, bo właśnie od Hamleta zaczęła się jego wielka droga aktorska. W tej roli debiutował na scenie Teatru STU, a dziś – po 25 latach – w tym samym spektaklu wciela się w postać Klaudiusza. W rozmowie z Sylwią Paszkowską nie zabrakło jednak miejsca na inne oblicza aktorstwa Krzyżowskiego: pełne dystansu, humoru i komediowego wyczucia. Opowiedział o swojej pracy przy serialu „1670", o roli w „Tartuffie" Moliera, a także o spektaklu „Proszę zejść ze sceny", który z dystansem i ironią zagląda za kulisy życia aktorskiego.

"Ludzie kochają martwych Żydów. Tych żywych już niekoniecznie"

Kiedy w 1988 roku Janusz Makuch i Krzysztof Gierat zakładali Festiwal Kultury Żydowskiej, Kazimierz był miejscem zapomnianym, zniszczonym i niebezpiecznym. Dziś ta dzielnica to jedno z najpopularniejszych miejsc Krakowa, a sam festiwal, już po raz 34., przyciąga ludzi z całego świata. Tyle że tegoroczna edycja, odbywająca się w dniach 25–29 czerwca, ma miejsce w cieniu dramatycznych wydarzeń, trudnych pytań o dziedzictwo, pamięć. - "Nie da się tegorocznej edycji oderwać od sytuacji politycznej" – mówi w rozmowie z Sylwią Paszkowską Janusz Makuch, dyrektor i twórca festiwalu.

„Powrót pogubionych rzeczy” – fotoopowieść o prywatnym świecie Wisławy Szymborskiej

Książka „Powrót pogubionych rzeczy” Joanny Gromek-Ilg to podróż przez mniej znane, intymne i zaskakujące aspekty życia Wisławy Szymborskiej. Fotoopowieść o noblistce, ukazuje całą tkankę emocji, przedmiotów, wspomnień i obrazów, które składają się na portret wyjątkowej poetki. Czy Szymborska naprawdę była wielką miłośniczką kotów? Czy jej dom był pełen kiczu i przedziwnych przedmiotów zbieranych bez ładu i składu? Skąd wzięły się słynne loteryjki, podczas których rozdawała nietrafione prezenty? Joanna Gromek-Ilg w rozmowie z Sylwią Paszkowską odkrywa kulisy tych historii, pokazując poetkę jako osobę z poczuciem humoru, dystansem do siebie i głębokim rozumieniem ludzkiej codzienności – także tej zawartej w rzeczach pozornie nieistotnych.

Żółta Ciżemka rozdana! Jak bibliotekarze walczą o serca czytelników?

W sobotę Kraków znów na chwilę stał się stolicą literatury dziecięcej. Gala wręczenia Nagrody Żółtej Ciżemki, przyznawanej od 2017 roku za wybitne osiągnięcia w literaturze dla młodego czytelnika, przyniosła niespodziankę. Po raz drugi w historii mamy dwóch równorzędnych laureatów – Pawła Beręsewicza i Aleksandrę Czudżak. Gala była tylko pretekstem do dużo szerszej rozmowy o kondycji czytelnictwa, potrzebach dzieci i odpowiedzialności dorosłych za to, co trafia w ich ręce. W studiu Radia Kraków gościli Izabela Ronkiewicz-Brągiel, wicedyrektorka Biblioteki Kraków oraz Piotr Wasilewski, rzecznik Biblioteki Kraków.

Dzień Obwarzanka: krakowskie święto smaku i tradycji

Choć na pierwszy rzut oka może wydawać się tylko uliczną przekąską, obwarzanek krakowski to symbol z długą historią, kulinarny ambasador miasta i produkt chroniony europejskim oznaczeniem geograficznym. Coraz więcej mieszkańców i turystów odkrywa, że nie każdy wypiek z dziurką to obwarzanek, a jego odróżnienie od precla czy bajgla to nie tylko kwestia nazewnictwa, lecz także sposobu przygotowania i tradycji piekarskiej. 18 czerwca 2025 roku obchodzimy Dzień Obwarzanka – z tej okazji Sylwia Paszkowska rozmawiała z Martą Siudak z Żywego Muzeum Obwarzanka, która przekonuje, że obwarzanek zasługuje na własny dzień w kalendarzu nie mniej niż smok, hejnał czy lajkonik.

Tenis plażowy – mniej oczywista odmiana tenisa, która zyskuje na popularności

Tenis plażowy to wciąż mało znana, ale dynamicznie rozwijająca się dyscyplina, która zdobywa coraz więcej entuzjastów – również w miastach oddalonych od morza. W rozmowie z Sylwią Paszkowską o tej niezwykłej odmianie tenisa opowiadają Michał Więcek, reprezentant Polski i instruktor tenisa plażowego, oraz Antoni Wieczorek, zawodnik kadry narodowej juniorów do lat 18. Goście Radia Kraków dzielą się swoimi doświadczeniami, porównują tenis plażowy z ziemnym, mówią o technice gry, infrastrukturze, kosztach i psychologii sportowej.

Prof. Abramowicz: Jestem zdumiony powszechnością opinii, że fizyk musi być ateistą. Nie, nie musi

Czy astrofizyk może wierzyć w Boga? Czy prawa fizyki naprawdę istnieją niezależnie od nas, niczym nieodkryte kontynenty? Profesor Marek Abramowicz, astrofizyk, wybitny badacz czarnych dziur i galaktyki. Jego wykłady od lat przyciągają uwagę nie tylko naukowym rozmachem, ale i głębią refleksji nad naturą rzeczywistości. Nie zatrzymuje się na granicy nauki – chętnie wchodzi w rejony metafizyki, rozważając pytania, których nie sposób zamknąć w równaniach. W rozmowie z Sylwią Paszkowską opowiada o swojej drodze od dziecięcego marzenia przez matematyczne rozterki.

Manifest, herstoria i zatarte ślady. Ewa Mańkowska odkrywa losy zapomnianych kobiet

Gościnią czwartkowego wydania Przed hejnałem była Ewa Mańkowska, autorka książki "Hanna i Dorota", która odkrywa losy zapomnianych kobiet, artystek i patriotek żydowskiego pochodzenia. To nie tylko opowieść o przyjaźni dwóch kobiet – Hanny Rudzkiej-Cybisowej i Doroty Seydenman, ale także hołd oddany polskim Żydom i Żydówkom, artystom, intelektualistkom, a przede wszystkim kobietom, które tworzyły kulturę, budowały społeczeństwo i były integralną częścią polskości.

Moc relacji człowieka i psa. Jak pomaga dogoterapia?

W Polsce dogoterapia nadal nie ma uregulowań prawnych. Istnieje co prawda kod zawodu dogoterapeuty, ale nie ma ustalonych standardów kształcenia. Zbyt często sprowadzana jest do obrazka psa otoczonego głaszczącymi go dziećmi, traci swój głęboki, terapeutyczny potencjał. O tym, czym naprawdę jest dogoterapia, jak wygląda codzienność takiej pracy i dlaczego pies nie powinien być "atrakcją", opowiedziała Sylwii Paszkowskiej Zuzanna Król, dogoterapeutka, studentka pedagogiki specjalnej i opiekunka owczarka szkockiego Odysa.

Słyszę, ale nie rozumiem. Niedosłuch nie powinien być powodem do wstydu

Z wiekiem nasz słuch stopniowo słabnie, co prowadzi do trudności w komunikacji i pogorszenia jakości życia. Choć aparaty słuchowe czy implanty mogą pomóc, utraty słuchu nie da się już w pełni odzyskać. Dodatkowo, osoby z niedosłuchem często doświadczają stygmatyzacji społecznej – problem ten wciąż jest uznawany za wstydliwy, co prowadzi do wycofania się z życia towarzyskiego. W rozmowie z Sylwią Paszkowską dr Karolina Pilecka, audioterapeutka i akustyczka, przybliżyła zarówno medyczne, jak i społeczne wyzwania związane z utratą słuchu.

Festiwal Kultury Brazylijskiej Cracoviaxe 2025: Capoeira, rytm i energia w sercu Krakowa

Festiwal Kultury Brazylijskiej Cracoviaxe 2025 to wielowymiarowe wydarzenie, podczas którego Kraków wypełni się rytmem, tańcem i radością rodem z Ameryki Południowej. W programie znajdą się otwarte warsztaty capoeiry i samby, pokazy taneczne, koncerty zespołów perkusyjnych oraz kolorowa parada ulicami miasta. Uczestnicy będą mogli nie tylko spróbować swoich sił w rytmicznych zajęciach, ale też obejrzeć występy mistrzów i tancerek, a wieczorami bawić się przy gorących dźwiękach samby i batucady. Sylwia Paszkowska rozmawiała o festiwalu z Adamem Fabą, znanym jako Mestre Sem Memoria – polskim capoeiristą, założycielem i prezesem Polskiego Stowarzyszenia Capoeira.

Pomagają nie tylko językowo, ale przede wszystkim emocjonalnie. Dlaczego praca asystenta międzykulturowego jest tak ważna?

Kim są asystenci międzykulturowi i dlaczego ich obecność w polskich szkołach staje się coraz ważniejsza? W Polsce jednym z najważniejszych elementów wspierających osoby migrujące, a zwłaszcza dzieci, w ich adaptacji do nowego środowiska, są asystenci międzykulturowi. Ich rola w edukacji i integracji społecznej staje się coraz bardziej doceniana, a ich praca wpływa nie tylko na dzieci z doświadczeniem migracji, ale także na całą społeczność szkolną. We wtorkowym wydaniu Przed hejnałem Sylwia Paszkowska porozmawiała z Oleną Naumovą (pracuje w Szkole Podstawowej nr 92 w Krakowie) oraz ze Svitlaną Sychevską (pracuje w Szkole Podstawowej nr 22 w Krakowie) aktywnymi zawodowo asystentkami międzykulturowymi ze Stowarzyszenia Asystentów Międzykulturowych "To Ma Sens", które na co dzień wspiera uczniów z doświadczeniem migracji w krakowskich szkołach podstawowych.
Więcej