Radio Kraków
RK Podcasty Państwo filozofów

Państwo filozofów


RSS Spotify Google Podcast

Słyszysz Platon, Hegel, Heidegger, Sartre, Kant i uciekasz jak najdalej? Nie bój się filozofii, bo ona jest o Tobie. Nie tylko akademicy rozważają, zwykli ludzie też, przecież w końcu wszyscy jesteśmy myśleniem.

W Państwie Filozofów zajmujemy się właśnie tym – myśleniem. Sięgamy wysoko, ale z bohaterami, których dobrze znacie. Czy Big Lebowski był filozofem albo Lady Makbet? Świnie z „Folwarku zwierzęcego”? Śmierć z „Ósmej pieczęci”? Oczywiście. A czy „Gwiezdne wojny” to traktat o wartościach, przeznaczeniu i dokonywaniu wyborów? Nie inaczej. Muminki? Czysta filozofia.

Każdy odcinek ma innego bohatera, inną sentencję – to zawsze punkt wyjścia do rozważań o codzienności, czasem niecodzienności. O sobie, relacjach z innymi i światem, o braku i nadmiarze, dobru i złu. I o tym, jak stare przeplata się z nowym i gdzie w tym wszystkim jesteśmy my.

Nie bójcie się filozofii. I pamiętajcie, że kiedy myślimy, wszyscy jesteśmy z „odległej galaktyki”.

Podcasty

"Wielkie nadzieje" i dickensowski niepokój

Odmieni życie sieroty mieszkającego na angielskiej wsi. Zanim jednak do tego dojdzie, małego chłopca o imieniu Pip czeka ciężkie życie w domu siostry i kowala Joe. I nawet jeśli z kowalem życie układa mu się znośnie, to siostra żyć mu nie daje. Wszystko to dzieje się w pobliżu moczarów i bagien, w skromnym domu, w drogach pełnych błota i smutnych krajobrazów. W Państwie Filozofów powieść Karola Dickensa „Wielkie nadzieje”. Przed nami wiktoriańska Anglia z szybko rozwijającym się Londynem i coraz większą przepaścią między biednymi bogaczami, między wielkimi oczekiwaniami jednych i drugich.

Przychodzi Lucyfer do Harry'ego Angela. Profesor filozofii: "Wszystko dzieje się poza dobrem"

Andre Malraux mówi, że gdyby nie było śmierci, nie byłoby religii. Odkąd człowiek odkrył śmierć i poczuł lęk przed nią, zaczął kombinować - jak tu znaleźć coś/kogoś, kto/co nas pocieszy i powie: ok, nie umieramy do końca. Religia świetnie to organizuje, ponieważ daje nam pakiet opowieści o tym, jak będziemy dalej trwali w swoim istnieniu, chociaż już nie będziemy trwali w swoim istnieniu - opowiada prof. Joanna Hańderek, filozofka (UJ).

Czy Bridget Jones to głupiutka blondynka z nadwagą? Prof. filozofii: "Rewolucjonistka!"

Tak jak Bridget Jones heroicznie wciskała się w różne stroje i w te wielkie majty, które miały jej zapewnić idealną figurę, tak wszyscy jesteśmy wciskani w jakieś role. (…). Człowiek cały czas jest pod ścianą wymagań społecznych, estetycznych, wyobrażeń rodzących też kompleksy. Więc trudno czasami nie zakrzyknąć: „Bridget Jones to ja”. To jest wieczne niepogodzenie, wieczne niespełnienie, poszukiwanie czegoś - mówi profesor Joanna Hańderek, filozofka (UJ).

"To nie jest świat dla starych ludzi"

To jest przewartościowanie wartości jako czegoś, co jest sztuczne i pozwalające nam na gierki sumienia - dam komuś wsparcie i już mogę powiedzieć ok, plusik, zrobiłam coś dobrego. Czyli przeproszę i wyzeruję moje winy. To zostaje odrzucone jako fałszywe, jako przede wszystkim nieetyczne. No bo kimże ja jestem, jeżeli liczę na przebaczenie, jak tylko powiem przepraszam? Zupełnie bez sensu - mówi prof. Joanna Hańderek, filozofka (UJ).

Kiedy geniusz spotyka miernotę - musi się to skoczyć źle. W "Państwie filozofów" AMADEUSZ Milosza Formana

Kiedy geniusz spotyka miernotę - musi się to skoczyć źle. Wiedeń, wiek XVIII. 26-letni Wolfgang , czy jak mówi o nim małżonka Wolfi, przybywa do stolicy by zdobyć serce cesarza, dworu i słuchaczy. Ten człowiek napisał swój pierwszy koncert w wieku czterech lat. Pierwszą symfonię w wieku siedmiu, a pierwszą operę – dwunastu. Czy to po nim widać? Czy taki talent jest wypisany na twarzy? - zastanawiał się nadworny kompozytor Józefa II Habsburga, Antonio Salieri na kilka chwil przed spotkaniem z Mozartem. W "Państwie filozofów" - AMADEUSZ - film Milosza Formana z 1984 roku. Będzie o Requiem d-moll, które zabija. Razem z prof. filozofii Joanna Hańderek ruszamy na poszukiwanie geniusza i źródeł artystycznej twórczości. Oddamy się żywiołom: apollińskiemu i dionizyjskimu. Filozoficzne tło zapewnią Immanuel Kant, Johann Georg Hamann nazywany "Magiem północy" i Friedrich Nietzsche.

"Annie Hall". Rzecz o obsesji śmierci, niemożliwości miłości i anhedonii

Historia jakich wiele. Jest ona, jest i on. Poznają się przez przypadek. Postanawiają spróbować ułożyć sobie razem życie. Później się rozchodzą, by znów się zejść. Ostatecznie każde idzie w swoją stronę. Ona jest początkującą piosenkarką, on jest komikiem i nowojorskim intelektualistą. W "Państwie filozofów" film Woody'ego Allena z 1977 roku - ANNIE HALL. Mimo że to komedia, podyskutujemy o obsesji śmierci, niemożliwości miłości i anhedonii (taki miał być pierwotny tytuł tego filmu), czyli niezdolność do przeżywania przyjemności. Zapraszają prof. filozofii Joanna Hańderek i Piotr Jędrzejewski.

Trzy billboardy za Ebbing i oko za oko, ząb za ząb.

Ta prowokacja będzie mieć swoje konsekwencje. Wie o tym Mildred i wcale się nie boi. To ona przy drodze prowadzącej do amerykańskiego miasteczka Ebbing w stanie Missouri wynajmuje trzy billboardy. Postanawia na nich zapytać lokalnego szeryfa policji, dlaczego nadal nie wiadomo, kto zgwałcił i zamordował jej córkę?

W "Państwie filozofów" film z 2017 roku "Trzy billboardy za Ebbing, Missouri". Scenariusz i reżyseria Martin McDonagh.

"Gniew krzewi większy gniew". Czy rzeczywiście? Profesor filozofii Joanna Hańderek chce porozmawiać o wściekłości i zemście, o milczeniu, cierpieniu, sprawiedliwości i zasadzie "Oko za oko, ząb za ząb".

"Z was się śmieję! Z was! Elita!". W "Państwie filozofów" o Dyzmie w każdym z nas

"Z was się śmieję! Z was! Elita! Otóż oświadczam wam, że wasz mąż stanu, wasz Cincinnatus, wasz wielki człowiek, wasz Nikodem Dyzma, to zwykły oszust, co was za nos wodzi, to sprytny łajdak, fałszerz i jednocześnie kompletny kretyn!" Taką diagnozą kończy się "Kariera Nikodema Dyzmy". W "Państwie filozofów" powieść Tadeusza Dołęgi Mostowicza i serial z lat 80. ubiegłego wieku (Roman Wilhelmi mistrz).

Razem z prof. filozofii Joanną Hańderek ruszymy do międzywojennej Polski, choć Dyzmów ci u nas dostatek, także w naszych czasach.
Będzie o Dyzmie w każdym z nas. Podyskutujemy o demokracji i dyktaturze, o tym kto ma rządzić i jak?
Pojawią się: John Stuard Mill, Thomas Hobbes i ironistka Richard Rorty.
"Państwo filozofów" to program popularyzujący historię filozofii, pokazujący związki myśli filozoficznej z życiem codziennym i współczesną kulturą. W każdą sobotę o 10.05.

Kometa, Muminki i filozofia.

Nadchodzi katastrofa. Do ziemi zbliża się kometa. Jest prawdziwe niebezpieczeństwo, że znany świat przestanie istnieć. Żyjące na planecie stworzenia bardzo rożnie podchodzą do zagrożenia i w tej różnorodności jest coś bardzo ludzkiego.

W „Państwie filozofów” głęboko filozoficzna „Kometa nad Doliną Muminków” Tove Jansson.

NIECH MOC BĘDZIE Z WAMI !!!

Dawno, dawno temu w odległej galaktyce... tak się to wszystko zaczęło. W 1977 roku na ekrany wszedł film, który zmienił światowe kino, mimo oskarżeń o naiwność, prostotę i płytkość bohaterów.

Nic nie mogło tego zatrzymać - świat oszalał, przynajmniej w sporej części, na punkcie rycerzy Jedi, świetlnych mieczy, Hana Solo, Chewbacci, księżniczki Lei, Luke'a Skywalker'a, robotów R2-D2 i C-3PO i najbardziej czarnego z czarnych charakterów - Lorda Vadera

Śladów ziemskiej filozofii, wierzeń i mitów będziemy szukać w "Gwiezdnych wojnach - Nowa nadzieja". To część pierwsza, jeśli chodzi o rok powstania i czwarta patrząc na losy bohaterów.

Prowadzić nas będzie pytanie zadane przez Obi-Wan Kenobi'ego: Kto jest większym głupcem: sam głupiec, czy głupiec, który za nim podąża?

"Róż to piękno, róż to mądrość, róż to szczęście, róż to luz".

Co zostało ze słów oburzenia amerykańskich feministek, ponad 60 lat po debiucie lalki, która stała się pop-ikoną. Ciekawe, że Kena nikt nie oskarżał o wywoływanie kompleksów. W "Państwie filozofów" film Grety Gerwig - BARBIE. Kasowy hit 2023 roku.

Z profesor filozofii Joanną Hańderek rozmawiamy o warunkowaniu, modelowaniu, seksualizacji, konsumpcjonizmie i o dziewczynkach rozbijających w szale lalki przypominające niemowlaki.

Lektura uzupełniająca: Simone de Beauvoir - "Pamiętnik statecznej panienki"

Monolit i odyseja kosmiczna.

MONOLIT - pierwszy odkryty przez ludzkość dowód na istnienie obcych cywilizacji. W "Państwie filozofów" proponuję eksperyment myślowy za Arthurem C. Clarke'm - "jak świat zareaguje, gdy wszyscy o monolicie usłyszą? Polityczne i społeczne skutki mogą być poważne. Każdy inteligentny człowiek, zdolny patrzeć dalej niż czubek własnego nosa, odczuje zmianę filozofii, systemu wartości, samego podejścia do życia."

Czy odnalezienie śladów obcych zmieni cokolwiek na Błękitnej Planecie? Profesor filozofii Joanna Hańderek trochę umyka przed odpowiedzią. Być może dlatego, że film Stanleya Kubricka "2001: Odyseja kosmiczna"(1968 r.) nie przypadł jej do gustu. Spróbujemy mimo wszystko nawiązać kontaktu z innymi inteligentnymi istotami. Będzie też o idei postępu, która może obrócić się przeciwko mieszkańcom Ziemi.

Zgwałcona miłość dawno temu w Ameryce.

Pozwolę sobie na osobiste wyznanie. To jedna z najbardziej smutnych opowieści o braterstwie krwi, męskiej przyjaźni, zdradzie i niespełnionej miłości, którą trzeba było zgwałcić i zniszczyć. Profesor filozofii Joanna Hańderek oczywiście się z tym nie zgadza. Dorzuca, że to film o bandziorach, mordercach i gloryfikowaniu przemocy.

W "Państwie filozofów" film Sergio Leone "Dawno temu w Ameryce" (1984).

Porozmawiamy o gangsterskiej mitologi, kłamstwie u Platona i Arystotelesa oraz o czasie, który jak w tym filmie, nie płynie w jednym kierunku

Don Juan w dresie

W"Państwie filozofów" opowieść o drodze, poszukiwaniu syna i o Don Juanie w dresie.

Przyzwyczailiśmy się, że podróż zmienia człowieka. Jeżeli bohater wyrusza w podróż, to zwykle wraca odmieniony, inny, mądrzejszy. Ale nie u Jima Jarmuscha i nie w filmie "Broken flowers".

Oddamy się niedocenianej nudzie, a prowadzić nas będzie jedyna złota myśl, wypowiedziana przez Dona Johnstona (Bill Murray), głównego bohatera filmu: "Przeszłość już za nami - to pewne. Przyszłość jeszcze nie nadeszła. Zatem, istnieje tylko to co tu i teraz, w tej chwili. To tyle".

Nie przeminęło z wiatrem?

W "Państwie filozofów" - film legenda i wzór melodramatu. Najpierw była powieść Margaret Mitchell, wydana w 1936 roku. Trzy lata później na ekrany kin weszła epopeja - "Przeminęło z wiatrem".

Razem z prof. filozofii Joanną Hańderek wyruszamy w czasy amerykańskiej wojny secesyjnej, plantacji bawełny i wielkich namiętności.

Podyskutujemy o rasizmie, segregacji i stereotypie "dobrego niewolnika". Pojawi się Georg Hegel i jego analiza stosunku pana i niewolnika, a także Gayatri Chakravorty Spivak piszącą o postkolonializmie.

Terminator i Dzień Sądu.

Dzień Sądu już się wydarzył. Stworzona przez człowieka sztuczna inteligencja - Skynet - zyskała samoświadomość i uznała ludzkość za zagrożenie. Zdecydowała o eksterminacji Homo sapiens doprowadzając do nuklearnej zagłady.

W "Państwie filozofów" wchodzimy do świata Terminatorów. Pierwszy film z serii, miał premierę w 1984 roku. Reżyserem był James Cameron, a cyborga T-800 model 101 -- zagrał Arnold Schwarzenegger. W Polsce ten film nosił tytuł "Elektroniczny morderca".

Zapraszamy do uniwersum, w którym podróże w czasie są możliwe, trwa walka maszyn z ludźmi, a teraźniejszość i przyszłość jest bardzo niepewna.

Prof. filozofii Joanna Hańderek spróbuje odpowiedzieć na pytanie: czy współczesna filozofia ma jeszcze moc opisu świata i czy nadąża za nauką i technologią? Jedno nazwisko jest tu ważne - Raymond Kurzweil, futurolog i trans-humanista.

Hannibal - Kanibal i milczenie owiec.

"Ktoś ze spisu ludności próbował mnie kiedyś przetestować. Zjadłem jego wątrobę z fasolą bobową i niezłym chianti". Potwór i psychopata doskonały, potrafiący wniknąć do ludzkiej świadomości. Specjaliści nie maja nazwy na to, kim jest. Gdy odgryzał pielęgniarce język, jego puls nie podniósł się powyżej 85-u.

Książka "Milczenie owiec" Thomasa Harrisa ukazała się w 1988 roku. Trzy lata później Jonathan Demme nakręcił film pod tym samym tytułem.

W "Państwie filozofów" - Hannibal - Kanibal. Zapraszamy na spotkanie ze złem, Paulem Ricoeur'em i jego "Symboliką zła" i nadczłowiekiem Friedricha Nietzsche'go. Spróbujemy odpowiedzieć na pytanie: dlaczego Lecter uwodzi i przyciąga?

Koleś, czyli Big Lebowski.

"Dobrze wiedzieć, że gdzieś tam jest Koleś. Wyluzowany za nas wszystkich”. To nie jest bohater, do którego przyzwyczaiło nas kino.

To najbardziej leniwy mężczyzna w Los Angeles. Nie używa nazwiska. Nie stara się niczego osiągnąć, nie walczy o pieniądze, lepszy samochód, czy dom. W wyścigu szczurów nie bierze udziału. Uwielbia grę w kręgle, swoich kumpli, wieczorną kąpiel w wannie i skręta. Nieudacznik, frajer, autsajder, a może ukryte marzenie każdego z nas? W końcu Koleś jest szczęśliwy.

W "Państwie filozofów" film braci Coen - BIG LEBOWSKI. Prof. filozofii Joanna Hańderek zaprasza do dyskusji o czystym trwaniu i czystej świadomości, nieskażonej kulturowymi oczekiwaniami. Będzie trochę o fenomenologii Edmunda Husserla i o "Czowieku jednowymiarowym" Herbarta Marcuse'a.

Pojawi się oczywiście artystka waginalna, nihiliści w lateksach i dywan idealnie pasujący do wnętrza

Lepiej być nie może, a może jednak?

Co może zmienić kogoś, kto kocha tylko siebie, narcyza i gbura? To oczywiście miłość, silniejsza niż miłość własna.

W "Państwie filozofów" film LEPIEJ BYĆ NIE MOŻE (Oskary dla Helen Hunt i Jacka Nicholsona) i rozmowa o egoizmie i sympatii.

Prof. filozofii Joanna Hańderek do dyskusji wprowadzi niemieckiego filozofa indywidualizmu Maxa Stirnera i Szkota Davida Hume'a, który przyglądał się nie tylko ludzkim emocjom. Nie zabraknie opowieści o przytomnym byciu w świecie ( Martin Heidegger) i stereotypach, które ciężko pokonać.

Homo sapiens w wehikule czasu.

Podróżnik w czasie wyrusza w drogę i dociera do 802 701 roku. Na Ziemi wśród pięknej przyrody (nie ma komarów i kleszczy) żyją Elojowie, a pod powierzchnią, w sieci podziemnych korytarzy i jaskiń - Morlokowie. Wszyscy są potomkami znanego nam gatunku Homo sapiens.

W "Państwie filozofów" jedna z najważniejszych powieści science fiction -- WEHIKUŁ CZASU - Herberta George’a Wellsa.

Książka została wydana po raz pierwszy w 1895 roku. Trzydzieści sześć lat wcześniej ukazała się praca Karola Darwina "O powstawaniu gatunków."

Jak Wells przyswoił sobie nauki Darwina? Podyskutujemy o tym z prof. filozofii Joanną Hańderek. Będzie też o idei postępu, XIX-wiecznych lękach związanych z rozwojem techniki i o ludziach przyszłości.

Więcej